DİJİTAL VATANDAŞLIK

Dijital Vatandaşlık Nedir?

Dijital vatandaşlık, nispeten yeni oluşmaya başlayan bir kavram olduğu için kafalarımızda bazı soru işaretlerine sebep olabilir.

Bu kavram her gün gelişmeye devam eden teknolojiye bağlı olarak ortaya çıkmıştır. Pek çok farklı amaçla kullanabildiğimiz online platformların faydası saymakla bitmez, fakat aynı zamanda çok fazla kişi tarafından erişilebilir olmasıyla sebebiyle de tehlike oluşturabileceği hepimizin bildiği bir gerçektir. İşte tam da bu noktada dijital vatandaşlık kavramı ortaya çıkarak bu platformların kimler tarafından ve nasıl doğru bir şekilde kullanılacağını ifade eder.

Dijital vatandaşlık bilgi ve iletişim platformlarına erişimi olan kişilerin bu platformları doğru şekilde değerlendirerek, eleştirerek ve ahlaki kararlar vererek kullanmasını ifade eder. Online teknolojilerin hızla büyüdüğü günümüz koşullarında bu platformları doğru değerlendirmek ve buna uygun olarak kullanmak oldukça önemlidir.

Dijital vatandaş olabilmemiz için ilk olarak dikkat etmemiz gereken nokta,  online platformlarda pek çok farklı düşünceye ve inanca sahip insanın olmasıdır. Ayrıca  kullanıcıların bu platformları kötü niyetle de kullanabilme ihtimalleri vardır. Bu noktada etik ve ahlaki kuralları göz önünde bulundurarak tüm bilgileri kendi içgörümüzden geçirmek ve buna göre doğru bir değerlendirme yapmak oldukça önemlidir. Online platformlar karşılıklı iletişime geçme imkânı sağlayan ortamlar olmaları sebebiyle erişilen tüm bilgileri doğru bir şekilde değerlendirerek etkileşime geçmemiz dijital vatandaş olmanın olmazsa olmazıdır.

Dijital Vatandaş Kime Denir?

Online platformlarda bulunan her bilgiyi değerlendirmeye çaba gösteren ve buna bağlı olarak etkileşime geçen kişiler dijital vatandaş olarak ifade edilir. Genel hatlarıyla düşünüldüğünde gündelik hayatımızın önemli bir parçası olan, sosyal mecralar üzerinden  bilgi edinme süreci hem kendimiz için hem de çevremizdeki diğer kişiler için oldukça önemlidir.

Edinmek istediğimiz bilgileri öncelikli olarak farklı kaynaklardan ve kişilerden araştırmamız gerekiyor. Daha sonra ise ahlaki ve etik yöntemlerle doğru olanı bulmaya çalışarak elimizdeki verileri değerlendirmek ve eleştirmek dijital vatandaşlık için olmazsa olmaz bir adımdır. Edindiğimiz bilgileri eleştirel bir yaklaşımla doğru olarak almak ve kullanıcılarla bu şekilde iletişime geçmek, bu sürecin olması gerektiği gibi etkili bir iletişim ve bilgi akışı içinde gerçekleştirmesini sağlamak oldukça önemlidir.

Kısaca özetleyecek olursak; dijital vatandaşlığı, doğru ve faydalı bilgi edinmek ve iletişim kurmak amacıyla kullanan kişilerin değerlendirme sürecini nasıl yönettiğiyle ilişkili olduğunu söyleyebiliriz. Doğru ve faydalı bilgi akışı sağlamanın ve online platformların zararlı yönlerinden korunmanın yolu dijital vatandaşlık ile mümkündür. Bu noktada sıklıkla bahsettiğimiz çeşitli kaynaklardan araştırma yapma ve iletişim kurma konusu ve  sonrasında ise bir değerlendirme sürecini takip ederek online iletişim akışını sağlamak, online platformların tüm faydalarından yararlanabilmek için olmazsa olmaz adımlardandır.

• İnternet’te Güvenliğinizi Arttırın
• İnternet’te güvenliğinizi ve gizliliğinizi tam sağlamak mümkün mü? İnternet’te güvenliği sağlamak sadece donanım ve yazılım geliştiricilerin sorumluluğunda mı? Sizin de kendi güvenliğinizi sağlamak adına aktif rol almanız gerektiğini biliyor musunuz?
• Bu modülde bilgisayar ve internet kullanıcıların kişisel hatalarından veya güvenlikle ilgili eksik bilgilerinden kaynaklı güvenlik ve gizlilik tehditleri ile bunlara karşı alınacak tedbirlerden bahsedilmiştir. Öncelikle internet servislerine erişirken kimlik doğrulama yöntemi olarak kullanılan kullanıcı adı ve şifrelerin özenle saklanması, güvenliği arttırmak için iki faktörlü doğrulama kullanılması ve güçlü şifre oluşturmak için ipuçları verilmiştir. Sahte e-posta adresleri ile kimlik avı saldırıları konusunda kullanıcıların kimliklerinin ele geçirilmesi veya kullandıkları bilgisayarlara kötü amaçlı yazılım indirilmesi yöntemleri hakkında bilgi verilerek bu sahtecilik girişimlerine karşı alacakları tedbirler vurgulanmıştır. İkinci bölümde son olarak sosyal ağlarda kullanıcıların karşı karşıya kaldığı önemli tehditlerden ikisi olan sahte hesaplar ve siber zorbalık ile verilen kişisel bilgilerin güvenliklerini nasıl tehdit edebileceği konularında açıklamalar yapılmıştır. Virüsler ve zararlı yazılımlar hakkında bilgiler sunulmuş ve nasıl tedbirler alınması gerektiği anlatılmış, katılımcıların bu bilgileri uygulamaları için etkileşimler yerleştirilmiştir.

• Dijital alanda kaynağı doğru bilgileri kullanmak, her bilginin kaynağını belirtmek
• Herhangi bir platformda görüş bildirirken veya yorum yaparken tıpkı gerçek hayatta olduğu gibi saygılı olmak
• Diğer kişilerin çalışmalarına, kimlik veya bilgilerine zarar vermenin bir suç olduğunu bilmek.

Dijital Yurttaşlığın Boyutları

Yurttaşlığın dijital boyutları bize “Dijital Vatandaşlık” kavramının kapsamı ve ne olduğu ile ilgili daha net bir fikir verir. “Dijital vatandaşlık uygulamaları” olarak da adlandırabileceğimiz bu kapsam ve boyutları şu şekilde sıralayabiliriz.

Eşit Dijital Erişim (Herkes İçin İnternet):

Üretken vatandaşlar olmak için, eşit olarak teknolojik imkanlara dijital erişim sağlanması anlamına gelir. Örneğin, cinsiyet, ırk, yaş, etnik kimlik, fiziksel ve zihinsel farklılıklara aldırış etmeden elektronik topluma tam katılımın sağlanmasıdır.

Dijital Ticaret:

Elektronik ortamlarda satma ve satın alma işlemlerini yapacak yeterliliğe sahip olma anlamına gelir.

Dijital İletişim:

İletişim biçimlerinin değişikliğe uğrayarak elektronik araçlar vasıtasıyla da yapıldığının farkında olmadır. Örneğin, e-posta, cep telefonu, anlık mesajlaşma teknolojisi kullanıcıların iletişim yolunu değiştirmiştir.

Dijital Okuryazarlık:

Öğrenme – öğretme sürecinin artık teknoloji kullanılarak da gerçekleştirildiğinin farkında olmadır.

Dijital Etik:

Sanal dünyada gösterilen davranışın ya da işin elektronik standardının da olduğunun farkında olmadır. Örneğin, siber zorbalık, sanal küfürleşme, gibi birçok olumsuz davranıştan kaçınmalıyız.

Dijital Kanun:

Sanal dünyada yapılan işlerin elektronik sorumluluğunun olduğu ve kanunlarla yaptırım altına alındığı anlamına gelir. Örneğin, yasak yayınlar, yasadışı organ ve uyuşturucu satışı, intihara meyilli hale getiren web siteleri sanal dünyada yapılması kanunen yasaktır.

Dijital Haklar ve Sorumluluklar:

Herkesin sanal dünyada kendini özgürce ifade edebilecek haklara sahip olduğu ve bununda yasaklanamayacağı anlamına gelir. Örneğin, sanal ortamda formlarda görüş bildirme, grup oluşturma, tartışma ortamlarına katılma vb. temel haklar kısıtlanamaz.

Dijital Sağlık:

Dünyanın dijital boyutunda hem fiziksel, hem ruhsal hem de psikolojik yönden sağlığı direk ya da dolaylı olarak etkileyecek etmenlerin bulunduğunun farkında olmadır.

Dijital Güvenlik:

Bireyin sanal ortamda kendi güvenliğini sağlayacak önlemleri alması demektir. Örneğin, başkalarının bilgilerini izinsiz kullanma, solucan, virüs veya truva atı oluşturma, spam gönderme, birilerinin bilgilerini veya mallarını çalma vb. faaliyetlerin farkına vararak gereken güvenlik tedbirlerinin alınması( virüs programları, filtreleme programları vb.

E-Devlet

Ülkemizde yeni bir kavram olan e-devlet, verimliliği artırmak amacıyla ve çağdaş toplum olmanın bir gereği olarak ortaya çıkmıştır.

Bu anlamda yönetenlerle yönetilenler arasındaki her türlü ödev ve yükümlülüklerin karşılıklı olarak “dijital ortamda” sürekli ve güvenli bir biçimde gerçekleştirilmesi anlamına gelmektedir.

Niçin e-Devlet ?

Küreselleşmenin hızla ilerlediği ve ekonomik anlamda sınırların ortadan kalktığı bir dünyada, bilgi ve iletişim teknolojilerindeki hızlı gelişmeler, Türkiye ile diğer gelişmiş ülkeler arasındaki açığı artırmaktadır.

Türkiye’nin bu açığı kapatabilmesi ve Bilgi Toplumuna ulaşabilmesi için devletin, gelişmiş teknolojiyi kullanması ve yeni bir yapılanmaya gitmesi gerekmektedir. Bu yapılanma modeli, e-Devlet olarak belirtilmektedir.

Mike Ribble, dijital vatandaşlığın 9 boyutu olduğunu ifade etmiştir. Bunlardan birisi dijital etik boyutudur. Buna göre, dijital araçları doğru kullanmak kadar etik kullanmak da önemlidir. Çevrimiçi ortamda internet araç ve gereçlerini kullanırken başkalarının haklarına saygılı olacak sorumlulukta hareket edilmelidir. Örneğin, doğru bil dil üslubu ve ahlaki davranış normlarını çevrimiçi ortamda devam ettirebilmek etik olgusu içerisinde gösterilebilir. Etik olgusuna internet üzerinde dikkat etmemek, içerik riskleri içerisinde özellikle kışkırtıcı içeriklerin paylaşılması ve temas risklerinde de siber zorbalık vakalarının oluşumuna zemin hazırlayabilmektedir. İyi bir dijital vatandaşın internette de etik olgusuna dikkat etmesi gerekmektedir (Çubukçu, Bayzan, 2013).

Dijital vatandaşların e-devlet uygulamalarını kullanabilen, alışveriş yapabilen, online eğitim alabilen ve bu davranışları yaparken etik kurallara uyan, hak ve sorumluluklarının bilincinde olan kişiler olmaları gerektiğini belirten Erdör, iyi bir dijital vatandaş olmanın kurallarını şu şekilde sıraladı:

• Teknolojiyi kötüye kullanmamak, online dünyada etkileşim ve iletişim kurarken doğru, etik ve ahlaki davranışlar sergilemek
• Dijital dünyada neler paylaştığına dikkat etmek; din, dil, ırk vb. kavramlar özelinde rencide edici tavırlar takınmamak
• Sosyal medya hesaplarını diğer bireyleri rahatsız edici şekilde kullanmamak
• Çevrimiçi davranışlarının etik sonuçlarını bilmek. Dijital parmak izinin; internette paylaştığınız şeylerin asla kaybolmayacağının bilincinde olmak
• Dijital alanda kaynağı doğru bilgileri kullanmak, her bilginin kaynağını belirtmek
• Herhangi bir platformda görüş bildirirken veya yorum yaparken tıpkı gerçek hayatta olduğu gibi saygılı olmak
• Diğer kişilerin çalışmalarına, kimlik veya bilgilerine zarar vermenin bir suç olduğunu bilmek.