СПІС ЭКСПАНАТАЎ

ЭТНАГРАФІЧНАГА КУТКА

1.  ЛЯМПА

2. ВЫРАБЫ З САЛОМЫ

3. ЧЫГУНОК

4. ПРАС

5. ВЕЯЛКА

6. ПІЛА

7. ПРАНІК

8. ЗБАН

9. СЕРП

10. ШУФЕЛЬ

11. КАЛАЎРОТ

12. ВІЛКІ

13. ЛАПЦІ

14. ЛЫЖКІ

15. АДЗЕННЕ

16. ГРЭБЕНЬ

1.

Газавая лямпа,

сярэдзіна   ХХ ст.

Прыстасаванне, якое служыла для асвятлення

памяшкання.

У шкляную пасудзіну, напоўненую газай,

апускалі кнот, які запальвалі.

Каб лямпа лепш асвятляла пакой,

на яе накладалі спецыяльнае шкло.

Для гаспадарчых патрэбаў выкарыстоўвалі

лямпу з бляшанай пасудзінай для

газы і прыстасаваннем для пераносу.

2.

ВЫРАБЫ З САЛОМЫ

Здаўна на ўсёй Беларусі бытуюць разнастайныя вырабы, пляцёныя з лазы, саломы, чароту, каранёў. Асабліва шырока скарыстоўвалася для гэтых мэтаў салома. Здавалася б вельмі празаічны матэрыял. Тым не менш салома прыдатная для вырабу самых розных рэчаў, як гаспадарчага, так і мастацкага прызначэння. Часцей за ўсё з яе плялі самы розны посуд – ад маленькіх гарчыкаў і каробак да вялікіх у рост чалавека шыяноў і кублаў, куды можна насыпаць з паўтоны зерня ці мукі. Формы посуду простыя, але разнастайныя, цыліндрычныя, бочкападобныя, накшталт збанка і іншых.

Плялі такі посуд з саламяных жгутоў, якія укладвалі па спіралі і перапляталі лазовымі дубцамі. Такая тэхналогія пляцення называецца спіральным пляценнем. Прыгожая рытміка гарызантальных залацістых жгутоў саломы і вертыкальнага малюнка карычневай лазовай аплёткі – надае пэўнае мастацкае аблічча, хоць у народным побыце такі посуд меў чыста гаспадарчае прызначэнне і захоўваўся звычайна ў сенях, свірне, каморы. Як бачым практычная дасканаласць спалучаецца у гэтых вырабах з мастацкімі якасцямі.

3.

ЧЫГУН (ЧЫГУНОК)

Буйны сасуд, гаршчок з чыгуну, пазней таксама з алюмініевага сплаву, круглявай формы, для тушэння і варэння ў рускай печы. Асаблівасцю чыгуну з’яўляецца яго форма, якая паўтарае форму традыцыйнага глінянага пячнога гаршка. Чыгунок завужаны да нізу,  пашыраецца да верхняй часткі і зноў звужаецца да горла. Такая форма дазваляе ставіць чыгун у печ і даставаць яго з печы з дапамогай  ухватa.

4.

ПРАС

сярэдзіна   ХХ ст.

Прылада для прасавання тканых вырабаў. Прас

награвалі гарачым кавалкам жалеза (душой) або сыпалі

жар. Адтуліны зроблены ў выглядзе кола.

5.

Веялка

Да ХХ ст. беларусы шырока практыкавалі правейванне ручным спосабам з дапамогай простай ці спецыяльнай саўковай лапаты — ‘«шуфліка», «веялкі» з кароткай ручкай. Рабілі лапату з бярозы, асіны, альхі, ліпы. Веялі зерне звычайна ў гумне, на таку, седзячы на нізенькай лавачцы або стоячы на адным калені.

6.

ПІЛА

7.

ПРАНІК

Пляскаты драўляны брусок з ручкай.

Для таго, каб аддзяліць насенне ад сцебляў, іх білі невялікім драўляным валікам («пранік», «прач», «пральнік»).

8.

ГЛАДЫШ І ЗБАН

ХХ СТ.

ГЛАДЫШ. Ганчарны выраб, гліняная пасудзіна для захоўвання

малака і іншых вадкіх прадуктаў. Выкананы ў тэхніцы

чорнаглянцавай керамікі.

Сярэдняга памеру, з выцягнутым тулавам, пукатымі бакамі,

звужаным горлам.

ЗБАН.Ганчарны выраб, гліняная пасудзіна для захоўвання

малака і іншых вадкіх прадуктаў.

Сярэдняга памеру, з выцягнутым тулавам, пукатымі бакамі, звужаным горлам

 і вушкам-ручкай.

9.

СЕРП

сярэдзіна ХХ ст.

Прылада для ўборкі збожжавых культур (жыта,

ячменю, пшаніцы, проса). Зроблены з жалеза, падоўжанай (авальнай) формы

10.

ШУФЕЛЬ

Прылада для зграбання зерня, мякіны, адкірвання снегу, смецця і г.д. Драўляны, з доўгім дзяржаннем, выдзеўбаны з цэльнага дрэва.

11.

КАЛАЎРОТ

канец ХІХ–пачатак ХХ стст

Прылада для механізаванага прадзення льну і воўны ў хатніх умовах.

Тып калаўрота – ляжак. Рабочыя часткі: кола, педаль,

якой кола прыводзілася ў рух, прадзільны апарат (г.зн. шпулькі для намотвання пражы, злучанай шнурамі з

вялікім колам). Кола знаходзіцца збоку ад прадзільнага апарата.

12.

ВІЛКІ

Хатні бытавы (пячны)інвентар.Лакальная назва–ухваты.

Паўкруглы жалезны рагач (ухват), насаджаны на доўгае,

драўлянае цаўѐ. Служыць для падхвату гаршкоў

, чыгункоў, якія ставяць у печ або дастаюць з яе. Вілкі займаюць месца каля печы

ў качарэжніку, разам з качаргой, чапялой і іншым пячным інвентаром.

13.

ЛАПЦІ

Традыцыйны сялянскі абутак, плецены з лыка (лазовага, ліповага).

Лапці насілі разам з ільнянымі анучкамі, якімі акуратна агортвалі нагу

амаль да калена і сіметрычна фіксавалі аборкамі ці рамянямі (даўжынѐй да 3 м),

што прапускалі праз вушкі лапцяў.

.