BİYOLOJİ MİTOZ

by Akın Canbolat

Joined May 2018
Published Books 6

MİTOTİK EVRE

Hücre bölünmeleri ile ilgili kavramlar

– Kromatin iplik: Ökaryot hücrelerde ince uzun ip yumağı şeklindeki DNA ve proteinden oluşan yapıdır.

-Kromozom: Hücre bölünmesi sırasında kromatin ipliklerinin kısalıp kalınlaşması ile oluşan yapıdır.

-Sentromer: Kromozomların yaklaşık orta kısmında bulunan ince bölüm. Kardeş kromatidlerin birbirleri ile bağlandığı bölgedir.

2

Kinetekor: Sentromerlerde bulunan iğ ipliklerinin bağlandığı özel proteinlerdiR.

3

Homolog kromozom: Biri anneden diğeri babadan gelen aynı özelliğin genlerini taşıyan büyüklük ve şekilleri aynı olan kromozomlardır.

4

-Diploit hücre (2n): Homolog kromozom çiftlerini taşıyan hücrelerdir.

Örnek: Tüm vücut hücreleri (somatik hücreler), Zigot, embriyo, eşey ANA üreme hücreleri diploit hücrelerdir.

-Haploit hücre (n): Homolog kromozom çiftlerinden sadece birini taşıyan hücredir.

Örnek: Üreme hücreleri (yumurta ve sperm hücreleri), Erkek arı hücreleri, bakteriler haploit hücrelerdir.

5

NOT: Diploit hücrelerde (2n) homolog kromozomlar bir arada bulunurken, haploit hücrelerde(n) homolog kromozomlar bir arada bulunmaz. Çünkü diploit hücrelerden mayoz bölünme ile haploit hücreler oluşurken homolog kromozomlar ayrılarak farklı hücrelere geçerler.

Mitoz Bölünmenin Özellikleri
• Vücut hücrelerinde görülür.
• Sonuçta iki hücre oluşur.
• Oluşan hücrelerin gen yapısı ana hücre ile aynıdır.
• Tek hücrelilerde üremeyi, çok hücrelilerde yaraların onarılması ve büyümeyi sağlar.
• Tek safhada gerçekleşir.
• Bölünme esnasında meydana gelen mutasyon yavru bireye geçmez.
• Haploid ve diploid hücrelerde görülür.
• Krossing-over oluşmaz. Çeşitlilik görülmez.

6

Oluşan hücrenin çekirdeği ana hücrenin çekirdeği kadardır.
• Enerji harcanır.
• Hem eşeyli hem eşeysiz üremede görülür.

Mitoz bölünme ile canlılarda gerçekleşen olaylar:

A.Bir hücrelilerde üremeyi (eşeysiz çoğalmayı) sağlar.

B.Çok hücreli canlılarda;

-Büyüme (canlının boy ve ağırlık olarak artması)

-Gelişme (organların hücre sayısını arttırarak olgunlaşması)

-Rejenerasyonu (yenilenmeyi) sağlar.

-Bazı çok hücrelilerde eşeysiz üremeyi (bitkilerde vejetatif üremeyi) sağlar.

7

MİTOZ BÖLÜNME EVRELERİ

Mitoz, çekirdek bölünmesi demektir. Bu olayın hemen arkasından sitoplazma bölünmesi (sitokinez) gerçekleşir.

Çekirdek bölünmesi (Karyokinez):Sırasıyla profaz, metafaz, anafaz ve telofaz olmak üzere bir birini izleyen dört evrede tamamlanır.

-2n=4 kromozomlu bir hayvan hücresinde bu evreleri görelim.

Profaz evresi

-Kromatin iplikleri kısalıp kalınlaşarak kromozom halini alır.

-Çekirdek zarı ve çekirdekçik eriyerek kaybolur.

-Hayvan hücrelerinde bulunan ve interfaz evresinde eşlenmiş olan sentrozomlar (sentriyoller) ayrı kutuplara doğru giderken, aralarında iğ iplikleri oluşur. İğ iplikleri iki sentrozomdan uzanan mikrotübüllerdir.

-Bitki hücrelerinde sentrozom bulunmaz iğ ipliklerini sitoplazmada bulunan özel proteinler (mikrotübüller) oluşturur. Oluşan iğ ipliklerinin bir kısmı kinekorlara bağlanır.

8

9

b. Metafaz evresi	c. Anafaz evresi	d. Telofaz evresi
Kinetokorlarından iğ ipliklerine tutunmuş kromozomlar hücrenin ekvator düzlemine dizilir. -Kromozomların mikroskopta en belirgin görüldüğü evredir. -Kromozomların fotoğrafı çekilerek karyotip oluşturulabilir. (Karyotip;kromozomların uzunluk, sentromer konumu gibi özelliklerine göre sınıflandırılıp dizilmesidir. Bu yolla anormal kromozom sayıları tespit edilebilir.)	-Kromozomlarınsentromerleri bölünür. – Kardeş kromatitler birbirlerinden ayrılarak zıt kutuplara çekilirler. Bu hareket kinetokorlara bağlı mikrotübüllerin boylarının kısalmasıyla gerçekleşir. -Artık kromatitler kromozom olarak adlandırılır. Bunun için anafaz evresinde kromozom sayısı iki katına çıkmış olur. (4n) -Kinetekora bağlı olmayan mikrotübüllerin uzamasıyla da hücrenin boyu uzar. -Hayvan hücresinde sitokinez başlar.	-Bir nevi profaz evresinin tersi olayların gerçekleştiği evredir. -İğ iplikleri kaybolur. -Kromozomlar kromatin iplik haline gelir. -Çekirdek zarı ve çekirdekçik yeniden oluşur. -Bitki hücresinde sitokinez başlar.

10

Sitoplazma bölünmesi: (Sitokinez):Genellikle telofaz ile birlikte olur.
Bitki hücresinde sitokinez: Hücre zarında bulunan selüloz sentez kompleks proteinleri tarafından sentezlenen selüloz liflerinin golgi tarafından düzenlenmesi ile hücre plağı tamamlanır. Sonuçta ana hücre ile kromozom sayısı, DNA miktarı ve genetik yapısı aynı olan iki yeni hücre oluşur.

11

Hayvan hücresinde sitokinez: Mikroflamentlerden oluşan protein iplikçikler, halka oluşturup sitoplazmanın daralarak boğumlanmasını sağlar.

-Sonuçta ana hücre ile kromozom sayısı, DNA miktarı ve genetik yapısı aynı olan iki yeni hücre oluşur.

12

Karşılaştırılan Özellik	Bitki Hücresinde	Hayvan Hücresinde
Sentrozom eşlenmesi	Yok	Var
İğ ipliklerinin oluşumu	Mikrotübül organize edici merkez tarafından oluşturulur.	Sentrozom sayesinde mikrotübüllerden oluşur.
Sitokinez	Orta lamel (ara plak) oluşumu ile olur.	Boğumlanma ile olur.

-2n=4 Kromozomlu bir hücrenin döngüsü ile ilgili bazı veriler:

Evre	DNA miktarı	Kromozom sayısı	Komatit sayısı
İnterfaz öncesi	2x	4	4
İnterfaz	4x	4	8
Profaz	4x	4	8
Metafaz	4x	4	8
Anafaz	4x	8	8
Telofaz	4x	8	8

13