MADDE DÖNGÜLERİ

DOĞADA MADDE DÖÖNGÜLERİ

Doğada önemli olan bazı maddeler canlı ve cansızlar arasında alınıp verilerek dolaşır. Buna madde döngüsü denir.

Biyosferdeki ana enerji kaynağı güneştir. Karbon, oksijen, fosfor, su, azot gibi maddeler güneş kaynaklı enerji ile döndürülürler.

 1. KARBON-OKSİJEN DÖNGÜSÜ

Tüm organik bileşiklerde bulunan karbon (C) solunum ve yanma tepkimeleri ile atmosfere verilir. Bu karbon CO2 halindedir ve bitki gibi üretici canlılar bu CO2 gazını alıp fotosentezde kullanıp atmosfere O2 verirler.

O2 ve CO2 döngüsü birbirine bağlı olarak gerçekleşir.

2. SU DÖNGÜSÜ

Suyun taş küre (litosfer), su küre (hidrosfer) ve atmosfer arasındaki hareketine su döngüsü denir. Terleme ve buharlaşma ile atmosfere çıkan su buharı yoğunlaşarak yeryüzüne yağış olarak döner. Su döngüsü yeryüzünde yaşamın devamı için vazgeçilmezdir.

3. AZOT DÖNGÜSÜ

Canlılarda proteinler, nükleik asitler, ATP ve vitaminler yapısında kullanılan azot (N) canlılar arasında aktarılarak kullanıldıktan sonra tekrar atmosfere geri dönmelidir. Havada %78 oranında bulunmasına rağmen bu azotu canlılar doğrudan kullanamaz.

Havadaki azot şimşek, yıldırım ve bitki köklerindeki azot bağlayıcı bakterilerce tutulur. Bu azot bitki, hayvan ve son olarak saprofitlerden NH3 olarak toprağa döner.

Kemosentez yaparak beslenen nitrifikasyon bakterileri bu azotu tekrar bitkilerin kullanabileceği azot tuzlarına (nitrit, nitrat) dönüştürür.

Toprakta bulunan fazla azot denitrifikasyon bakterileri tarafından havaya geri verilir. Bakteriler olmadan azot döngüsü yapılamaz