CANLILARIN ORTAK ÖZELLİKLERİ

CANLILARIN ORTAK ÖZELLİKLERİ

• Solunum yapmak (ATP sentezi)
• Beslenmeyi sağlamak
• Çevresel uyarılara tepki vermek
• Hareket etmek
• Büyümek ve gelişmek (metabolik aktivite)
• Hücresel yapıda olmak
• Boşaltım yapmak
• Üreme ve çoğalma
• Bulundukları ortama uyum sağlamak (adaptasyon)
• Hücre içi homeostaziyi korumak
• Organizasyona sahip olmak

1) Solunum Yapmak

Biyoloji dersinde; solunum yapma terimini İnsanların nefes alıp vermesini ifade etmek Için Değil hücrelerin  ATP  sentezlemesini ifade etmek Için kullanırız. Yani her hücrenin kendi enerjisini üretmesi solunum yapmak demektir. Bazı kaynaklarda bu durum, “hücresel solunum” olarak da ifade edilir.

Solunum kendi içerisinde oksijenli solunum ve oksijensiz solunum olmak üzere ikiye ayrılır. Oksijenli solunumda (aerobik) hücrenin ürettiği ATP miktarı (yaklaşık 38 ATP üretilir), oksijensiz solunumda (anaerobik) hücrenin ürettiği ATP (yaklaşık 2 ATP üretilir) miktarından fazla fazladır. Her canlı türü solunum yapar, ancak oksijenli ve oksijensiz solunum canlının gelişmişlik düzeyine göre değişir. Doğrulama için bakteriler oksijensiz solunum yapılır, insan hücreleri oksijenli solunum yapar.

2) Beslenmeyi Sağlamak

Yatırım denir. Beslenme kendi içinde üretici ve fiyatlar olmak üzere ikiye ayrılır:

I) Ototrof (üretici) Canlı: 

Organik besinlerini üreten canlılara ototrof (üretici) canlılar denir. İnorganik maddelerini dış ortamdan alırlar. Altında Ağaç ototrof canlılardır.

II) Heterotrof (Canlı) Canlı: 

Organik ve inorganik maddelerini dış ortamdan alan canlılardır. Beslenmek için diğer canlılara bağımlıdır. Koşullar insanlar heterotrof canlılardır.

3) Çevreye Tepki Verme

Her canlı yaşadığı ortamla sürekli temas halindedir. Bu temas süresinde gerçekleşen etkindirlere (etkilere) tepki verir. Çevresel ortamdaki değişimler sayesinde  uyarı  oluşur. Tüm canlılar ise bu uyarılara tepki verir.

Bitki gibi nispeten tepkisiz gibi gözüken canlılar da çevreye tepki oluşur. Görüntü gövdelerinin yer çekiminin tersinin yönlerinin olduğu çekim çekim doğru yönelmesi. Seçtiğiniz, güneş fotosentez reaksiyonlarını tasarlamak için ışığın olduğu yere kamçısı ile gider ve güneş ışığında daha çok yararlanır.

4) Hareket Etme

Canlılar yaşadıkları görüş hareket edebilme yeteneğine sahiptir. Canlılarda “pasif hareket” ve “aktif hareket” olmak üzere iki çeşit hareket vardır. İnsanlar ve hayvanlar aktif olarak hareket eden canlı türleridir. Bitkiler için aktif hareket edemezler, hormonları ve ışığa-suya yönelme istekleri ile pasif olarak hareket ederler.

5) Büyüme – Gelişme ve Metabolizmayı Gerçekleştirme

Canlıların yapısını oluşturan hücrelerin sayısıca ve hacim olarak artmasına büyüme denir. Büyüme olayı besinlerin solunum ile yaklanması sonucu gerçekleşir.

Metaboldan ( $\text{metabolizma}=\text{anabolizma}+\text{katabolizma}$ ) denir. metabolizma; anabolizma (yapım tepkimeleri) ve katabolizma (yıkım tepkimeleri) olarak 2’ye ayrılır. Anabolik ve katabolik tepkimeler hücrenin hayatı boyunca devam eder.

• • Anabolik olaylar  >>  Katabolik olaylar ->  Canlı büyür.
  • Anabolik olaylar  ==  Katabolik olaylar ->  Büyüme durur (Yetişkinlik)

6) Hücresel Yapıda Olma

Bütün canlılar yapısal ve düzenleme bakımdan en küçük yapı birimi olan şekillerden oluşur. Bazı canlılar sadece bir hücreden oluşur. Bu canlılara tek hücreli canlılar denir. Düğmesini öglena, amip ve paramesyum tek hücreli canlılardır.

Bazı canlılar (hayvanlar ve bitkiler gibi) ise çok sayıda hücrenin belirli bir organizasyon ile bir araya gelmesi sonucu oluş. Bu canlılara çok hücreli canlılar denir. Çok hücreli canlılar çok fazla hücreden oluşuruğu için belirli miktarlarda farklılaşarak aynı işi yapan hücreler oluşturur, bu hücre yığınları ise organları oluşturur. Bu kelimeler çok hücreli canlılarda hücreler arasında bir iş birliği vardır.

7) Boşaltım Yapma

Bir da çok hücreli canlılarda metabolizma sonucunda OLUŞAN atık maddelerin (Metabolik atıkların) organizmadan uzaklaştırılmasına ya hücreli  boşaltım  denir. İnsanlar ve hayvanlar; terleme ve idrar yoluyla boşaltım yaparlar.

UYARI:  Dışkılama bir boşaltım değil; sindirilmeyen besinlerin atılmasıdır. Dışkı metabolizma sonucu oluşmaz.

8) Üreme ve Çoğalma

Nesillerin devamlılığı için canlılar kendilerin benzer yeni bireyler meydana getirmesi  üreme  ile oluyor. Üreme canlının kendisi için önemli olmasa da canlı türünün devamı için çok önemlidir. Temel olarak iki çeşit üreme vardır; eşeyli üreme ve eşeysiz üreme.

Eşeysiz üreme daha çok tek hücreli canlılarda çalışır. Türkiye bölünerek veya yenilenerek (rejenerasyon) üremek bu grupta bulunur. Bazı çok hücreli canlılar da eşeysiz yöntemlerle üreyebilir. Eşeyli üreme daha çok çok hücreli canlılarda gözlemlenir. Üreme hücreleri, mayoz bölünme,  krosing-over  ve bağımsız kromozom kullanılır gibi kavramlar kullanılır, kalıtsal çeşitlilik yaratılır.

9) Ortama Uyum Sağlamak (Adaptasyon)

Canlıların kalıtsal olarak ortama uyabilme yeteneğine  adaptasyon (uyum)  denir. Uyarlamaa örnek verilebilir.

10) Homeostaziyi Korumak

Homeostaz, hücre dışı gerçekleşen olaylar için hücrenin kendi metabolizmasını koruma önlemidir. ATP harcar ve enerji sentezler.

Homestaz sadece fiziksel koruma değil, fiziksel görünüşün yanında kimyasal koruma da gerçekleşir. Evler hücreinin korunmasını sağlar. Ayrıca, hücre içinde organallerin hücre üzerinde konumlandırılması gereken da homestaziyi korumaktır.

11) Organizasyona Sahip Olmak

Ortak bir amaç için ortak çalışma düzenine  organizasyon  denmektedir. Tek hücrelilerde organizasyonu organeller arasında gözlemleyebildiğimiz gibi çok hücreli canlılarda organlar arası organizasyon da gözlemlenebilir. Çok hücreli canlılar için organizasyon yapısı küçükten büyülecek şekilde sıralanmıştır şu şekildedir:

Atom> Molekül> Organel> Hücre> Doku> Organ> Organizma

OKUDUĞUNUZ İÇİN TEŞEKKÜRLER

Ahmet Alp ÇULHA