hücre

Hücre canlının en küçük yapı birimidir.

Hücre Teorisi:

• Hücre canlının temel, yapısal ve işlevsel birimidir.
• Bütün canlılar bir ya da birden fazla hücreden oluşmaktadır.
• Yeni hücreler var olan hücrelerin bölünmesi sonucu meydana gelir.
• Hücreler kalıtım maddesi içerir ve bunu bölünerek yavru hücrelere aktarır.
• Tüm metabolik olaylar hücre içinde gerçekleşir.

Hücrenin Yapısı:

Prokaryot hücre:

• Çekirdeği ve zarlı organelleri olmayan bakteri ve arkelerdir. Diğer hücrelerin hepsi ökaryottur.
• DNA/ RNA sitoplazmada dağınık bulunur.
• Bütün prokaryotlar glikozu glikojen şeklinde depolar.

Ökaryot hücre:

• Çekirdeği ve zarlı organelleri vardır.Bakteri ve arke hariç tüm hücreler ökaryottur.

Bitki ve Hayvan Hücrelerinin Farkı:

bitki hücresi

• çeperi vardır.
• belirli bir şekli vardır.
• kloroplastı vardır. (fotosentezi sağlar.)
• plastiti vardır.
• ‘merkezi’ kofulu vardır.
• sentrozomu yoktur.
• lizozomu yoktur.

hayvan hücresi:

• çeperi yoktur.
• belirli bir şekli yoktur.
• kloroplastı yoktur.
• plastiti yoktur.
• ‘merkezi’ kofulu yoktur.
• sentrozomu vardır.
• lizozomu vardır.

Hücrenin kısımları (ökaryot):

Çekirdek: Çift zarlı bir yapıya sahiptir. 

• hücrenin kontrolü
• hücrenin yönetimi
• protein sentezi
• kalıtsal materyallerin aktarımı

çekirdekte gerçekleşir.

por: RNA’ nın geçişine izin verir, DNA’nın geçişine izin vermez.

geçitlerin büyüklükleri;

• hücre çeperi > çekirdek zarı > hücre zarı

1. ÇEKİRDEK ZARI:

• çift zarlı
• aralarında por denilen geçitler
• endoplazmil retikulum tarafından yapılır.
• dış zarının üzerinde ribozom bulunur. (iç zarının üzerinde bulunmaz)

2. ÇEKİRDEK SIVISI:

• çekirdeğin içini dolduran, sitoplazmAdan daha yoğun bir sıvıdır.

3. ÇEKİRDEKÇİK:

• DNA ve protein*den meydana gelen bir yapıdır.

(* nükleoprotein)

•  zarsızdır.

• rRNA tarafından sentezlenir.
• çekirdeğin içerisinde birden fazla çekirdekçik olabilir; bunun sebebi, hücrenin metabolizmasının hızlı olmasıdır.

4. GENETİK MATERYAL (KALITIM MATERYALİ)

• nükleozit + P : nükleotit

• kod (üçlü nükleotit)
• gen
• DNA
• DNA + protein : nükleoprotein
• kromatin iplik
• kardeş kromatid
• kromozom
• kalıtsal materyal

  peptid bağı/ aminoasit yok

SİTOPLAZMA VE HÜCRE ORGANELLERİ:

Sitoplazma: Hücre zarı ve çekirdek zarı arasındaki yeri dolduran, yarı akışkan sıvıdır.

• İçerisinde organeller bukunur.
• Organik ve inorganik besinler içerir.
• Bulundurduğu enzimler sayesinde metabolik faaliyetler burada gerçekleşir.
• Su oranı 70% ile 90% arasındadır.
• Sürekli hareket halindedir.

Hücre Zarı: organik besinlerin yapıya katılma sırası: protein-yağ-karbonhidrat 

• bütün hücrelerde sitoplazmayı sarar, koror, madde alışverişini sağlar.(görev)
• esnek, saydam, yarı geçirgen, canlı, akıcı mozaik, hareketlidir.

ORGANELLER:

RİBOZOM:

• tüm hücrelerde bulunur.

• zarsızdır.
• görevi protein sentezi yapmaktır.
• yapısı rRNA + proteinden oluşur.
• iki alt birimden oluşur: büyük alt birim/ küçük alt birim

ENDOPLAZMİK RETİKULUM (E.R.)

• ikiye ayrılır: granüllü e.r., granülsüz e.r.

• sadece ökaryotlarda bulunur.
• tek zarlıdır.
• çekirdek zarından oluşur.
• kanallar sistemidir.
• hücre bölünmesi sırasında yok olup yeniden oluşur.
• içinde bazı enzimatik, asidik/bazik tepkimeler oluşur.
• hücrede madde iletimine yardımcı olur.
• hücreye mekanik destek sağlar.
• çekirdeğin sabit bir yerde durmasını sağlar.
• golgi ve koful oluşumuna yardımcı olur.

GOLGİ (CİSİMCİĞİ):

• endoplazmik retikulumdan kopan parçalar üst üste gelerek dizilir, golgiyi meydana getirir.

• tek zarlıdır.
• kofulları ve hayvan hücrelerinde lizozomu meydana getirir.
• olgun alyuvar hücrelerinde ve sperm hücrelerinde yoktur.

LİZOZOM:

• tek zarlıdır.

• görevi hücre içi sindirim yapmaktır.

sadece;

• hayvan hücrelerinde,
• ilkel bitki hücrelerinde,
• ilkel mantar hücrelerinde,

bulunur.

• lizozomu golgi sentezler.

MİTOKONDRİ:

• çift zarlıdır.

• oksijenli solunum ile ATP üretilmesini sağlar. (fosforilasyon)

PLASTİTLER:

• alg, bitki, öglena gibi ökaryot hücrelerde bulunur.

• çift zarlıdır.
• üç çeşit plastit bulunur:

KLOROPLAST:

• çift zarlıdır.

• bölünerek sayısını artırır.

KROMOPLAST:

• bitkilerde renk pigmentleri bulunduran plastitlerdir.

• karoten     lukopen    ksantofil
• pigmentler zarsız; plastitler çift zarlıdır.

LÖKOPLAST:

• renksizdir.

• sentez yapmazlar.
• görevi besin depolamaktır.
•  bitkini bütün yapılarında görülebilir.

PEROKSİZOM:

• hem bitki hem de hayvan hücrelerinde görülür.

• görevi zararlı maddeleri zararsız maddelere çevirmektir.

KOFUL:

• tek zarlıdır.

• salgı, besin, depo, kontraktil koful(u) vardır.

SENTROZOM:

• zarsızdır.

• ökaryotlarda bulunur.
• iki sentriyolden olşur.