Hücre Zarında Madde Alış Verişi

Hücre Zarında Madde Alış-Verişi

➤ Hücre zarından madde geçişinde Hücre zarındaki porlar, Hücre zarının seçici geçirgenliği Ettik zardaki canlılık etkilidir. 

➤ Maddelerin hücre zarından geçişini:

– Molekül çeşidi

– Molekülün büyüklüğü

– Sıcaklık

– Yoğunluk Farkı gibi faktörler etkiler.

➤ Hücre zarından madde geçişi 2 şekildedir: 

– Küçük moleküllerin geçişi

– Büyük moleküllerin geçişi

A) Küçük moleküllerin zardan geçişi:

-Pasif Taşıma: “ pasif taşıma ” denir.

-Özellikleri;

• Enerji harcanmaz.

• Molekülün kendine ait kinetik girişim kullanılır.

• Molekül geçişi hücre zarındaki yağ tabakasından veya protein kanallarından gerçekleşir.

• Canlı ve cansız tüm hücrelerde gerçekleşebilir.

1) Difüzyon: Moleküllerin veya iyonların çok yoğun olduğu ortamdan az yoğun olduğu ortama yayılmalarına “ difüzyon ” denir. 2 şekilde gerçekleşir;

– Basit Difüzyon

– Kolaylaştırılmış Difüzyon

Difüzyon Hızını Etkileyen Faktörler;

– Zardaki protein kanal sayısı arttıkça, difüzyon hızı artar.

– Molekül büyüklüğü azaldıkça, difüzyon hızı artar.

– Sıcaklık arttıkça moleküllerin artar ve difüzyon hızı artar.

– İki ortam arasındaki yoğunluk farkı arttıkça, difüzyon hızı artar.

– Yüzey alanı arttıkça, difüzyon hızı artar.

Basit Difüzyon:  Moleküllerin çok yoğun olduğu ortamdan az yoğun olduğu ortama kendiliğinden geçmesidir.

– Fosfolipitler kullanılır.

– Yağda çözünenler geçebilir. (A, D, E, K)

– Yağı çözenler geçebilir. (Benzen, Eter)

– Yağ monomerleri geçebilir. (yağ asitleri)

– Gazlar geçebilir.

Kolaylaştırılmış Difüzyon: 

– Kanal proteinleri arasında geçilir.

– Suda çözünen maddeler geçer. (M.Ö)

– İyonlar-Mineraller geçer.

– Tuz ve monomerler geçer. (glikoz, fruktoz, galaktoz, a.asit)

NOT: Enzim kullanılmaz, enerji harcanmaz.

2) Osmoz: “ osmoz ” denir.

Osmoz olayında ortamın yoğunluk farkı içindir.

– Osmoz olayında enerji harcanmaz,

– Canlı veya cansız hücrelerde gerçekleşebilir

– Osmoz olayı iki ortamın yoğunluğu eşitlenene kadar devam eder

– Osmoz olayı ile hücreler plazmoliz veya deplazmoliz olur.

Ortam Yoğunlukları;,

-Hipertonik Ortam : “hipertonik ortam” denir. Hipertonik mevcuttur; Madde fazla, su azdır.

-İzotonik Ortam: “izotonik ortam” denir.

-Hipotonik Ortam:  “hipotonik ortam” denir. Hipotonik mevcuttur; Madde az, su fazladır.

Osmotik Basınç:  “ osmotik basınç ” denir
– Hücre içerisinde madde yoğunluğu arttıkça osmotik basınç da artar.

– Su osmotik basıncın fazla olduğu yere doğru hareket eder.

Not: Plazmoliz basıncı geçen hücrenin osmotik basıncı artar.