Madde Alışverişi

A) Küçük Moleküllerin Geçişi

1- Pasif Taşıma

• ATP harcanmaz.
• Kinetik enerji kullanılır
• Çok yoğun ortamdan az yoğun ortama geçişine denir.
• Canlı-cansız her ortamda gerçekleşir.
• Zardaki protein ya da fosfolipitlerden geçebilir.

a) Basit Diffüzyon 

Fosfolipitler arasında gerçekleşir. Yağı çözen-çözünen maddeler geçer. A,D,E,K vitaminleri; steroit yapılı hormonlar geçer.

b) Kolaylaştırılmış Diffüzyon

Kanal proteinleri arasında gerçekleşir. B,C vitaminleri; iyonlar, tuz, asitler-bazlar geçer. Sadece hücre zarında gerçekleşir.

OSMOZ 

• Suyun diffüzyonudur.
• Suyun yoğun olduğu ortamdan az olduğu ortama geçişidir.
• Osmoz ve diffüzyon birbirine her zaman terstir.

Yoğun ortam (derişik) – Hipertonik ortam (madde fazla, su az)

Az yoğun ortam (seyreltilik) – Hipotonik ortam (madde az, su fazla)

Eşit yoğunluk – İzotonik ortam (madde ve su eşit)

• Hücrenin yoğun ortamda su kaybederek büzüşmesine plazmoliz denir.

• Bitki hücrelerinde hücre içindeki suyun hücre zarına yaptığı basınca turgor basıncı denir.

• Suyun alınmasına bağlı olan basınca osmotik basınç denir.

• Su alan hücrenin turgor basıncı artar, osmotik basıncı azalır, merkezi kofulu büyür ve hücre ile çeper arası mesafe azalır.

• Su veren hücrenin turgor basıncı azalır, osmotik basıncı artar, merkezi kofulu küçülür ve hücre ile çeper mesafesi artar.

2- Aktif Taşıma

• Sadece canlı hücrelerde gerçekleşir.
• ATP harcanır.
• Kanal proteinleri kullanılır.
• Enzim kullanılır.
• Az yoğun ortamdan çok yoğun ortama geçiştir.

B) Büyük Moleküllerin Geçişi

1- Endositoz

• Zardan geçemeyecek maddelerin içeri alınmasıdır.
• Hücre zarı kullanılarak besin kofulu oluşturulur.
• ATP harcanır.
• Enzim kullanılır.
• Canlı hücrelerde gerçekleşir.
• Hücre çeperi olanlar gerçekleştiremez.
• Hücre zarında küçülme gözlenir.

a) Fagositoz

Katı besinler ve mikroorganizmaların içeri alınmasıdır.

b) Pinositoz

Akışkanların içeri alınmasıdır.

2- Egzositoz

• Büyük molekülleri dışarı salgılamadır.
• ATP harcanır.
• Zarda büyüme olur.
• Enzim kullanılır.
• Canlılık şart.
• Bütün canlı hücreler gerçekleştirebilir.