Güncel Çevre Sorunları ve İnsan

1. HAVA KİRLİLİĞİ

-Katı, sıvı ve gaz asfaltındaki bilim insan sağlığına, canlı hayatına ve ekolojik dengeye zarar vermek.

* Ülkemizde hava kirliliği;

-Motorlu taşıtların egzozlarından çıkan gazlar,

-Isınma “ yakılan kömürlerden çıkan gazlar,

-Sanayi tesislerinden “gazlar nedeninden oluşmaktadır.

* Atmosferde artan kirletici gazlar nedeni ile;

1.Sera etkisi ve küresel ısınma

2. Ozon tabakasında incelme
3. Asit yağmurlarının oluşması gibi sorunlar ortaya çıkmaktadır.

Atmosferdeki karbon dioksit, metan, su buharı ve diğer bazı gazlar yeryüzünden dünyanın sıcaklığını oluştur sera etkisi denir.

* İnsanlar tarafından atmosfere salınan gazların (karbon dioksit, metan, ozon, azot oksitleri, kloroflorokarbon) sera etkisi yaratması dünya yüzeyinde sıcaklığın artmasına  küresel ısınma  denir.

* KÜRESEL ISINMANIN SONUÇLARI

-Sıcak hava dalgaları, satıcı, kasırgalar, yangınlar, kuraklık ve sebep hastalıklar yüzünden insan ölecek, özellikle yoksulları çaresiz bırakacak.

-Dünyadaki pek çok canlı türü yok olacak.

-Bitki örtüsü azalacak. Dünyanın büyük bölümü çöl olacak.

-Deniz seviyesi yükselecek, birçok ülkenin deniz seviyesindeki bölümleri sular altında kalacak.

-Dünyanın önemli bir kısmında verimli araziler sular altında kalacak ve dünya ciddi bir açlık sorunuyla karşı karşıya kalacak.

-Fırtınalar, Pasifik bölgelerinde görülen doğa olayları, Muson yağmurları sayısı giderek artacak.

-Kar ve yağmur yağışlarının hızla azalması nehir, dere, göl ve akarsuların kurumasına yol açarken yer altı suları da hızla çekilecek.

Hava kirliliğine karşı alınabilecek önlemleri

• Öncelikle fosil yakıt kullanımının yerine enerji kaynağı olarak, güneş enerjisi, rüzgâr enerjisi ve jeotermal enerji kaynaklarına önem verilmelidir.
• Sanayi tesisleri kurulurken yeşil alanların arttırılması planlanmalı, sanayi atıklarının yeterince filtre edilmeden havaya verilmesi önlenmelidir.
• Kentlerde arabaların egzoz gazlarından kaynaklanan kirliliğin azaltılması için önlemler alınmalıdır.
• İnsanlar toplu taşımacılığa özendirilmeli, yakıt olarak kullanılan doğal gazın toplu ulaşım araçlarında kullanılması yaygınlaştırılmalıdır.
• Ormanların tahribatı önlenmeli, ağaçlandırma çalışmalarına hız verilmelidir.

• Kloroflorokarbon gibi maddelerin etkileri ile ozon tabakası zarar görmektedir. Bu maddelerin yerine kullanılabilecek kimyasallar araştırılmalıdır

2. Karbon Dioksit Kirliliği ve Karbon Ayak İzi

Yeryüzünde yaşayan her birey ulaşım, ısınma, elektrik tüketimi ya da satın aldığı ürünlerle atmosfere CO₂ salınımına yol açar.

KARBON AYAK İZİ MİKTARIMI NASIL AZALTIRIM?

-Kulanım halinde olmayan ve elektrik tüketen her şeyin kapalı tutulması

-Isınma ve duşta minimum sıcaklıkta su kullanımı

-Su vb. doğal kaynakları yeterli düzeyde kullanmak,

-Evinizde iyi bir yalıtım sistemine sahip olmak, hem cebinize hem de doğaya karşı oldukça faydalıdır.

-Enerji tasarrufu özelliği taşıyan ev gereçleri kullanmak başlangıçta biraz maliyetli olsa da

sonradan sizi hem karlı hem de doğa dostu yapar.

-Bir sebze ya da meyveyi mevsimi dışında tüketiyorsanız, onun üretilmesi için doğal olmayan ve gereğinden çok fazla enerji kullanıldığından emin olabilirsiniz.

2. SU KİRLİLİĞİ

Otobiyolojik temizlenme: Su kaynağı içinde bulunan kirleticilerin yine aynı kaynakta yaşamını sürdüren canlılar ve oksijenin etkisiyle zararsız hâle gelmesidir.

-Ancak günümüzde artan nüfus ve tüketime bağı olarak akarsu kaynaklarına karışan kirleticilerin miktarı da artmıştır. Bu durum otobiyolojik temizlenmenin yetersiz kalmasına ve su kirliliği sorununun ortay çıkmasına neden olmuştur.

-Su kirliliği su kaynağının kimyasal, fiziksel, bakteriyolojik, ekolojik özelliklerinin olumsuz yönde değişmesidir.

Su kirliliğinin önlenmesi için;

• Sanayi tesisleri yerleşimden uzak bölgelere kurulmalı ve sanayi atıkları arıtma tesislerinden geçirildikten sonra çevreye verilmelidir.
• Su kaynaklarının bulunduğu bölgelerdeki doğal ekosistem koşulları korunmalı ve iyileştirilmelidir.
• Evsel atıkların kanalizasyona verilmesi sağlanmalı ve kanalizasyon suları arıtılmalıdır.
• Pestisitlerden kaynaklanan kirlenmenin azaltılması için bunlar doğru ve uygun dozda kullanılmalıdır.
• Doğada parçalanması zor olan deterjanların kullanılmasından vazgeçilmelidir.
• Canlıların denize karışan akaryakıttan zarar görmemesi için deniz yolu taşımacılığında gerekli önlemler alınmalıdır.

Su Ayak İzimizi Nasıl Küçültürüz?

-Öncelikle ev ve ofislerimizde su tasarrufuna yardımcı olan uygulamaları benimsememiz şart.

– Kullandığımız ürünleri bilinçli seçerek, atıklarımızı geri dönüştürerek, sadece su değil enerji tasarrufuna da dikkat ederek; özetle sürdürülebilir bir hayat kurarak sudaki ayak izimizi azaltmak mümkün.

-Tarımsal üretimde damla sulama gibi yöntemlerin kullanılması.

– Sanayide suyun verimli kullanılmasıysa, birbiriyle ilişkili pek çok sektörde tasarrufu tetikliyor.

-Evde musluğu açık bırakmayın, diş fırçalarken ve traş olurken suyu kapatın, gereksiz yere sifon çekmeyin, su kaçaklarını engelleyin, düşük akımlı duş başlığı kullanın, daha kısa duş alın, bulaşıkları makinede yıkayın, atık yağları belediyelerin gösterdiği yere bırakın, ekolojik deterjan kullanın, atık pilleri özel toplama yerlerine bırakın, plastik ambalaj ve tüketimini azaltın, kullanılmayan ilaçları atık ilaç toplama noktalarına teslim ediniz.

3. TOPRAK KİRLİLİĞİ

Toprağın verim verim düşürecek, toprak toprak bozacak her türlü ekolojik toprak kirlenmesi olarak bilinir.

Metabolizmada kullanılmayan bazı maddeler (DDT, Civa ve kadmium gibi ağır metaller) besin zinciri aracılığı ile canlıdan canlıya aktarılır ve çinkoirin halkasına doğru birikme göstermesine Biyolojik Birikim denir.

Toprak kirliliğinin Önemli Sebepleri

-Hava ve suları kirleten maddeler toprağın kirine de etki eder.

-Toprak kirliliğine neden olan etmenlerin başında tarım ilaçları gelmektedir.

– Ev, işyeri, hasta hane ve sanayi atıkları

– Radyoaktif atıklar

-Hava kirliliği asit yağmurları

-Gereksiz yere gömülü gübre ve ilaçlama yapılması

-Hızlı nüfus

-İşte atıkların toprağa karışması,

Toprak kirliliğinin önlenmesi için alınacak bilgi

• Evsel atıklar toprağa zarar vermeyecek şekilde toplanmalı ve imha edilmeli,
• Verimli tarım alanlarına sanayi tesisleri ve yerleşim alanları kurulmamalı,
• Sanayi atıkları arıtılmadan çevreye verilmemeli,
• Tarım ilaçlarının kullanılmasında ve gübrelemede yanlış uygulamalar önlenmeli,
• Ambalaj sanayiinde cam, karton gibi yeniden kullanılabilir maddeler seçilip geri dönüşümü sağlanarak atık miktarı azaltılmalı,
• Toprağı yanlış işleme ve yanlış sulama uygulamaları durdurulmalı,
• Otlak alanları ve ormanlar korunmalı; ormanlık alanlar çoğaltılmalı,
• Ağaç sevgisi ve ormanların korunması konularında toplum eğitilmeli,
• Organik tarım teşvik edilmelidir.

EROZYON (TOPRAK AŞINMASI)

-Erozyon: Toprağın akarsular, sel suları ve rüzgarlar gibi dış kuvvetlerin etkisiyle aşındırılıp taşınması ve sürüklenmesi olayına denir.

Erozyona Neden Olan Faktörler

• -Arazinin çok engebeli ve eğimli olması
• -Bitki örtüsünün tahrip edilmesi (ormanların yok edilmesi).

-Yağışların düzensiz olması.

-Meraların aşırı otlatılması (meraların tahrip edilmesi).

-Orman yangınları ve kaçak ağaç kesimleri

-Başıboş Keçi: (Fundalıkların ve özellikle yeni yetişen ormanların baş düşmanı keçidir)

-Toprağın aşırı işlenmesi (yanlış kullanımı). Toprağın eğime paralel sürülmesi.

Erozyonu önlemenin ya da en aza indirmenin belli başlı yöntemleri

-Bitki örtüsü korunmalı, çıplak araziler ağaçlandırılmalıdır.

-Tarla açma gibi nedenlerle ormanlar tahrip edilmemelidir.

-Nadas alanları azaltılmalı, nöbetleşe ekim yaygınlaştırmalıdır.

-Meraların ve otlakların aşırı otlatılması önlenmelidir.

-Barajların ve göllerin su toplama alanları ağaçlandırılmalıdır.

-Mera hayvancılığı yerine ahır hayvancılığı geliştirilmelidir.

-Araziler eğim doğrultusunda değil, eğime dik olarak sürülmelidir.

-Rüzgarların etkili olduğu alanlara rüzgarın hızını kesecek engeller yapılmalıdır.

-Eğimli araziler aşırı işlenmemelidir.

-Ürünler hasat edildikten sonra anız örtüsü yakılmamalıdır.

-Akarsu yatakları ıslah edilmelidir.

-Erozyonla mücadele ile ilgili olarak halk eğitilmelidir.

-Eğimli alanlardaki tarım alanları, eğim yönünde sürülmeli.

-Doğal dengesi bozulmuş alanlar, bilimsel çalışmalar yapılarak ağaçlandırılmalı. Bu amaçla okullarımıza uygulamalı ders konmalı.

-Elinde tarım arazisi bulunan halkımız eğitimden geçirilerek hem kendi hem de ülke çıkarlarına yönelik tarımsal faaliyetler yapması sağlanmalı.

-Bu amaçla kurulmuş (TEMA gibi) vakıf ve dernekler desteklenmeli.

4. GÜRÜLTÜ KİRLİLİĞİ

-Ses kirliliğini yaratan önemli etmenlerin başında plansız kentleşme, sanayileşme, hızlı nüfus artışı ve insanlara gürültünün etkileri konusunda yeterli eğitimin verilmemesi gelir.

-Ses kirliliğinin saptanmasında ses şiddetini ölçmek için birim olarak desibel(dB) kullanılır. 35–65 dB sesler normaldir. 65–90 dB sesler sürekli işitildiğinde zarar verecek kadar risklidir. 90 dB’in üzerindeki sesler tehlikelidir.

-AB (Avrupa Birliği) standartlarına göre şehir içi gürültü seviyesi 65 dB olması gerekirken ülkemizde trafiğin yoğun olduğu merkezî yerlerdeki gürültü seviyesi 90 dB’e kadar çıkabilmektedir.

Ses kirliliğinin etkilerini şöyle sıralayabiliriz

-Ses kirliliği geçici ya da sürekli işitme kaybı, yüksek tansiyon, solunum ve dolaşım bozukluğu gibi fizyolojik etkilere yol açar.

-Zihinsel etkinliğin azalması, stres, uyku düzeninin bozulması, sinirlilik, dikkatin dağılması, iş veriminin düşmesi gibi psikolojik etkilere neden olur.

Ses kirliliğini önlemek için alınabilecek bazı önlemler;

• Toplu taşıma sistemine geçilmeli, metro gibi yer altı ulaşımına önem verilmeli, bisiklet kullanımı yaygınlaştırılmalı,
• Taşıtlara susturucu takılmalı, gerekli kontroller zamanında yapılmalı,
• Sanayi tesisleri şehir dışında kurulmalı, gürültü ölçümleri yapılmalı,
• Evlerde çift camlı pencereler kullanılmalı,
• Seyyar satıcıların bağırarak mal satmaları yasaklanmalı,
• Başkasını rahatsız edecek şekilde gürültü edilmemeli,
• Ses kirliliği konusunda kişi ve kuruluşlar bilinçlendirilmelidir.

5. IŞIK KİRLİLİĞİ

-Işık kirliliği, yanlış yerde, ekranda ve kullanımdır.

-Yanlış aydınlatma çevremizdeki doğal hayatı olumsuz etkilemez. Bazı deniz hayvanlarının yuva bazı yerlerde ışık kirliliği ya da yapay aydınlatma yüzündenededir. Yumurtadan öğrenmek deniz kaplumbağası yavrularının sadece birkaçı denize ulaşabilmektedir. Denize ulaşmak için deniz ile kara arasındaki farkını kullanan kaplumbağalar yapay ışıklandırmalarla karaya yönelince hayatlarından olmaktadır.

7. RADYOAKTİF KİRLİLİK

-Radyasyon, elektromanyetik dalgalar ve parçacıklar biçimindeki enerji yayılımı ya da aktarımıdır. Radyoaktif maddeler parçalanarak çevreye alfa (α), beta (β) ve gama (γ) gibi ışınlar yayar.

– Bu ışınlardan gama bütün vücuda zarar verirken alfa ışınları derinin dış yüzeyine etki eder. Beta ışınları ise deri ve deri altı dokusuna zarar verir.

-Radyasyona (nükleer ışıma) maruz kalmış canlılarda ortaya çıkan sorunların başında kanser ve sakat doğumlar gelir. Radyasyon doku hasarlarına da neden olabilir.

-Radyasyon etkisi canlılarda mutasyona neden olabilir.

-Bitkilerde de anormal büyümelere neden olmaktadır.

– Kablosuz internet ağları, cep telefonları, ortamda radyoaktif dalgalar oluşturan araçlar, birçok canlı hücreyi doğrudan etkilediği ve genlerin yapısında bozulmaya neden olduğu yapılan araştırmalarla belirlenmiştir.

Radyasyondan korunmak için alınabilecek önlemler:

• Nükleer santrallerde kazalara karşı gerekli önlemler alınmalı, bu santrallerden çıkan atıklar güvenli bir yerde depolanmalıdır.
• Nükleer atıkların denizlere atılması önlenmelidir.
• Dünya’da nükleer silah denemeleri yasaklanmalıdır.
• Üniversite, hastane, tıbbi teşhis ve tedavi laboratuvarlarında, araştırma merkezlerinde radyasyon yayan makinelerin kullanımı standartlara uygun olmalı, burada çalışanlar özel giysiler (kurşun önlük, özel maske) giymeli. Riskli alanlar için uyarı işaretleri olmalıdır
• Zorunlu olmadıkça ve doktor önermediği takdirde radyasyonlu cihazlarla teşhis ve tedavi yapılmamalıdır.
• Bizi güneşin ultraviyole ışınlarından koruyan ozon tabakası korunmalıdır. Bu söz uluslararası sözleşmelerde adı geçen kloroflorokarbonlar (CFC), halonlar, metil kloroform ve karbon tetraklorid gibi “Birinci Derecede Önemli Ozon Tabakasını İncelten Maddeler” zorunlu kullanım alanları içinde asla kullanılmamalıdır. Ayrıca bu uygulayıcı zorunlu alanlardaki üretimler denetlenmelidir.