YAŞAM BİLİMİ BİYOLOJİ

1) HÜCRESEL YAPI:Tüm canlılarda temel yapı ve görev birimi hücredir. Canlılar
hücre sayılarına ve hücre yapılarına göre gruplandırılır.
✔ Bakteriler ve arkeler prokaryot hücre yapısına sahipken
bunun dışında kalan canlılar (protista, mantar, bitki ve hayvan)
ökaryot hücre yapısına sahiptir.
✔ Tüm prokaryotlar tek hücreliyken ökaryotlar tek ya da çok
hücreli olabilir.
Her canlı hücrelerden oluştuğu gibi her canlının hücresinin
içeriği de büyük ölçüde birbirine benzer. Tüm canlı hücrelerde
karbonhidrat, protein, yağ, su, mineral ve nükleik asit belirli
oranlarda bulunur

2) BESLENME:
Canlılar hayatsal faaliyetleri için gerekli olan enerjiyi elde
edebilmek için beslenmek zorundadır. Beslenme açısından
canlılar üç gruba ayrılır.
a) Otorof Beslenme:
Besinini kendi üreten canlıların yapmış olduğu beslenmedir.
Bu canlılar besini dışarıdan hazır almazlar sadece besini
üretmek için gerekli olan ham maddeyi (inorganik madde)
dışarıdan alırlar.
✔ Ototrof beslenme de iki farklı mekanizma ile besin üretilir.
Bu mekanizmalar fotosentez ve kemosentezdir. Fotosentez
yaparak besin üreten canlılarda klorofil bulunur.
✔ Fotosentez yapan canlılarda klorofil pigmeni bulunur. Işık
enerjisini kullanarak organik maddelerini üretebilirler.

✔ Kemosentez yapan canlılar inorganik maddeyi okside
ederek elde ettikleri enerji ile organik madde sentezlerler.
Sadece prokaryot canlılarda görülür. Arkelerin ise ototrof
olanları sadece kemosentez yapmaktadır. Fotosentez
yapabilen bir arke yoktur.
b) Heterotrof Beslenme:
Besinini dışarıdan hazır alan canlıların yaptığı beslenmedir.
Heterotrof beslenme çok çeşitlidir.
c) Hem Ototrof Hem Heterotrof Beslenme:
Gerektiğinde besinini dışarıdan hazır alan gerektiğinde besinini
üretebilen canlıların yapmış olduğu beslenmedir.

3) HÜCRESEL SOLUNUM:
Canlılar hayatlarına devam edebilmek için gerekli olan enerjiyi
besinlerden karşılar. Besinin yapısında bulunan enerjiyi
kullanılabilir hale getirmek için de hücresel solunum
yaparlar. Hücresel solunum temel olarak iki şekilde yapılır.
a) Oksijensiz Solunum:
Besinin parçalanması sürecinde oksijenin kullanılmadığı
hücresel solunumdur. Bazı canlılar parçalama için oksijen dışı
solunum gazları kullanırken bazıları hiçbir solunum gazı
kullanmadan fermantasyon ile bu işlemi gerçekleştirir.
b) Oksijenli Solunum:
Besinin parçalanması sürecinde oksijenin kullanıldığı hücresel
solunumdur. Diğer hücresel solunumlara göre daha fazla
enerji üretilir.

4) BÜYÜME VE GELİŞME:

Tek hücreli canlılarda büyüme, hücre hacmi ve kütlesinin artması ile gerçekleşen bir olaydır. Çok hücreli canlılarda büyüme, hücre bölünmeleri sayesinde canlıya yeni hücrelerin eklenmesi ve var olan hücrelerin büyümesi ile gerçekleşir.

Gelişme canlılardaki doku ve organların görevlerini yerine getirebilecek olgunluğa erişmesidir. İnsanın boyunun uzaması büyümeye, parmak kaslarının kalemi tutup düzgün yazabilecek düzeye gelmesi ise gelişmeye örnek verilebilir.

5) HAREKET:
Tüm canlılar hareket edebilir. Bu hareket mekanizması bütün
canlılarda aynı şekilde olmaz. Bazı canlılar yer değiştirme
hareketi yaparken bazıları sadece belirli yapılarını hareket
ettirebilir ya da yaşadığı çevrenin hareketi sayesinde yer
değiştirebilir. Tek hücreli canlıların bazılarında kamçı, sil ya
da yalancı ayak gibi yapılar bulunur. Bu yapılarını kullanarak
aktif olarak hareket ederler. Bitkilerde ise yer değiştirme
hareketi görülmez. Çeşitli sebepler nedeni ile tropizma
(yönelme) ve nasti (irkilme) hareketler görülür.
6) METABOLİZMA:
Canlılarda meydana gelen hayatsal faaliyetlerin tamamıdır.
Metabolizma anabolizma ve katabolizma olmak üzere ikiye
ayrılır.

a) Anabolizma:
Canlıda meydana gelen yapım olaylarıdır. (özümleme,
asimilasyon) Anabolizma olayları gerçekleştirilirken canlı enerji
harcar. Canlı yaşlandıkça anabolizma olayları azalmaya
başlar. Dehidrasyon, fotosentez, kemosentez…
b) Katabolizma:
Canlıda meydana gelen yıkım olaylarıdır. (yadımlama,
disimilasyon) Katabolizma olayları gerçekleşirken enerji
harcanmaz. Canlı yaşlandıkça katabolizma olayları artmaya
başlar. Hidroliz, solunum…
Bazal Metabolizma:
Bir canlının sadece yaşamını devam ettirebilmek için gerekli
olan metabolizmadır.
Yaprak dökmüş bir bitki, endospor halindeki bakteri,
çimlenmemiş bir tohum, kış uykusuna yatmış bir kurbağa…
bazal metabolizma halindedir.
✔ İnsanlarda bazal metabolizma hızı; sağlıklı bir halde,
üzerinde terletmeyecek ya da üşütmeyecek giysiler ile son
yemeğinin üstünden 12 saat geçmiş bir şekilde sırt üstü
yatarak ölçülür.

7) BOŞALTIM:
Canlıların metabolizma sonucu oluşan atık maddelerini
vücudundan uzaklaştırılmasıdır.
✔ Her canlı atık madde oluşturmak zorundadır. Ancak bu atık
maddelerin vücuttan uzaklaştırılması farklı mekanizmalar ile
gerçekleşebilir.
✔ Tek hücreli canlılar amonyak ve karbondioksit gibi atıklarını
hücre zarı yüzeyinden uzaklaştırır.
✔ Tatlı suda yaşayan tek hücreliler kontraktil kofullarını
kullanarak vücutlarındaki fazla suyu dışarı atarlar.
✔ Bitkiler yaprak dökerek boşaltım yaparlar. Ayrıca farklı
mekanizmaları da kullanırlar. (terleme, gutasyon)
✔ Hayvanlar farklı mekanizmalar kullanarak boşaltım yaparlar.
Bu mekanizmalar; karbondioksit solunum sistemi ile su ve
suda çözünmüş atık maddeler böbrekler ve ter ile
sindirilmemiş besinler ise dışkı halinde sindirim sisteminden
uzaklaştırılır. Ayrıca bazı gelişmemiş hayvanlarda vücut
yüzeyinden atık maddeler vücut dışına atılır.

8) ÜREME:
Canlılar nesillerini devam ettirebilmek için kendilerine benzer
yavrular meydana getirirler. Üreme canlının ortak özelliğidir.
Ancak yaşam için zorunlu değildir. Üreme temel olarak iki
çeşittir.
a) Eşeysiz Üreme:
Canlının üreme için başka bir canlıya ihtiyacı olmadan yaptığı
üremedir. Genellikle gelişmemiş canlılarda görülür. Genellikle
genetik çeşitlenmeye neden olmadığından değişen çevre
şartlarına dayanamayan bireyler meydana gelir.
b) Eşeyli Üreme:
İki canlının beraberce yavru meydana getirdiği üremedir.
Genetik çeşitlenmeye neden olduğundan, değişen çevre
şartlarına dayanıklı bireyler meydana gelir.

9) TEPKİ VERME:
Canlılarda durum değiştirmeye veya harekete sebep olan her türlü faktöre uyaran, uyaranlara verilen cevaplara ise tepki denir. Canlılar yaşadıkları ortamdaki ısı, ışık, su miktarı, avcı, kimyasal madde gibi uyarıları algılayıp bunlara çeşitli tepkiler verir. Lalenin gün içerisindeki sıcaklık değişimlerine karşı çiçeklerini 15-20 °C sıcaklıkta açarak, 5-10 °C sıcaklıkta kapayarak tepki vermesi, bakterilerin bulunduğu ortamdaki kimyasal maddelerden etkilenip bunlardan uzaklaşması, bal arılarının besini algılayarak besine doğru hareket etmesi uyarılara verilen tepkilere örnektir. Canlılar, algıladığı uyarıya doğru tepki verirse canlıların yaşama ihtimali artar.
10) ADAPTASYON:
Canlılar bulundukları ortamdaki yaşama şanslarını artırabilmek
ve nesillerini devam ettirebilmek için kalıtsal özelliklere
sahiptirler.
✔ Kaktüslerde su kaybını minimuma indirmek için yapraklar
diken halini almıştır.
✔ Kutup ayılarının postu soğuktan korumak amacı ile diğer
ayıların postlarına göre daha kalındır.

11) HOMEOSTASİ (İÇ DENGE):
Bütün canlılar iç dengelerini sürekli kararlı tutmaya çalışır. Örneğin koşan bir insan vucut ısısını dengelemek için terler. Benzer biçimde fazla şeker tüketimi kandaki şeker miktarını yükseltir. Bu durumda, karaciğer ve kas hücreleri şekeri depolayarak kandaki şeker miktarını dengeler.

12) ORGANİZASYON:
Tek hücreli canlılarda en yüksek organizasyon birimi hücre
iken; çok hücrelilerde canlının gelişmişliğine göre en yüksek
organizasyon birimi değişir.
Atom – Molekül – Organel – Hücre – Doku – Organ – Sistem
– Organizma

Diğer Ortak Özellikler
✔ Ribozom, hücre zarı, sitoplazma, nükleik aside sahip
olmak.
✔ Protein, karbonhidrat, yağ ve enzim sentezlemek.
✔ Glikoliz reaksiyonunu gerçekleştirebilmek.
✔ Mutasyona uğrayabilme.
✔ Fosforilasyon, defosforilasyon, dehidrasyon ve hidroliz
reaksiyonlarını gerçekleştirebilme.
✔ Aktif ve pasif taşıma yapabilme
✔ Basit organik maddeleri kompleks organik madde haline
getirebilme.
✔ Kompleks organik maddeleri basit organik madde haline
getirebilme.
✔ Organik maddeleri inorganik madde haline getirebilme.
✔ Transkripsiyon (RNA sentezi)
✔ Replikasyon (DNA sentezi). Her hücrede değil ancak her
canlıda ortaktır.

NAZİRE NEHİR TÜRKMEN

KAYNAKÇA:http://bilgioloji.com/pages/fen/bilim/biyoloji/canlilarin-ortak-ozellikleri-nelerdir/

https://www.selinhoca.com/canlilarin-ortak-oezellikleri

 ://www.canlibilimi.com/biyoloji-ve-canlilarin-ortak-ozellikleri-2/