5. SINIF KUVVETİN ÖLÇÜLMESİ VE SÜRTÜNME

NELER ÖĞRENECEĞİZ?

* Kuvvetin büyük boyut dinamometre ile ölçer.
* Basit araç gereçler kullanarak bir dinamometre modeli tasarlar.
* Sürtünme kuvvetine günlük yaşamdan örnekler verir.
* Sürtünme kuvvetinin çeşitli ortamlarda sallama deneyerek keşfeder.
* Günlük yaşamdaünmeyi artırma veya azaltmaya yönelik yeni uygulamalar.

TEMAS GEREKTİREN KUVVETLER

Cisimlere temas ederek gösteren kuvvetlerdir.
–  Çekicinin arabayı çekmesi

–  Kayaların aşınması
–  Yelkenlinin rüzgâr sayesinde denizde ilerlemesi

–  Duvara çivi çakılması
–  Futbolcunun topa vurma topun

–  Sporcunun halteri kaldırması

TEMAS GEREKTİRMEYEN KUVVETLER

✽Cisimlere temas edebilen kuvvetlerdir.

✽ Havaya atılan top, ağaçtaki elma, yağmur dikey doğru  düşer. Bunun nedeni Dünya’nın üstünde cisimlere çekim kuvveti  uygulamasıdır. Bu çekim kuvvetine yerçekimi kuvveti (ağırlık) denir.
✽ Mide demir, nikel ve kobalttan yapılmış cis temas etmeden kendine doğru çeker. Bu kuvvete manyetik kuvvet denir.

✽ Saçımıza veya yün kumaşa sürttüğümüz plastik tarak küçük kâğıt  parçalarını temas etmeden kendine doğru çeker. Bu kuvvete  elektrostatik kuvvet denir.

KUVVETİN BÜYÜKLÜĞÜNÜN ÖLÇÜLMESİ
✽ Kuvvetin büyük yetenek ölçen araçlara dinamometre (kuvvetölçer) denir. Dinamometreler yayların esneklik
özelliğinden yararlanılarak yapılır.
✽ Dinamometrede bulunan, derecelendirilmiş iki silindir ve ucunda kancadan oluşur.
✽ Dinamometrenin kancasına kuvvet uygulandığında Veya Bir cisim Olarak Ortaya uzar Yay çıktığında Dış kısmındaki ettik
bilgisinden Bilgi
Ölçülür.
✽ Dinamometrede ölçülen kuvvetin birimi Newton’dur. “N” harfi ile gösterilir.
✽ Yaylı dinamometrelerin dışında dijital ve analog göstergeli dinamometreler de vardır.
✽ Dinamometre ile ölçülebilir kuvvetin ölçüleri ve bir cismin ölçülebilir

SÜRTÜNME KUVVETİ

✽ Cisimle temasta bulunduğu yüzeyde meydana gelen, cismin hareketini zorlaştıran
veya engelleyen kuvvete kuvveti denir.
✽ Sürtünme yönü cismi hareket ettirmek için uyguladığımız kuvvetin tersi yöndedir.
✽ Yuvarlanan topun bir süre sonra yavaşlayıp durmasının sebebi, sürtünme kuvvetidir.
✽ Sürtünme kuvveti yüzeylerde (halı, kumaş, toprak, zımpara kâğıdı) büyük, az pürüzlü (cam, buz, mermer, fayans,
beton) yüzeylerde ise daha küçüktür.

✽ Sürtünme kuvveti günlük yaşantımızda her zaman hareketi zorlaştırıcı veya engelleyici bir
kuvvet değildir.
✽ Yürürken, dans ederken, koşarken, yazı yazarken, bisikletimiz ile fren yaparken
kuvvetinden faydalanırız.
✽ Günlük yaşantımız sırasında sürtünmenin çok olması için bazen de az olması için işlemler yaparız

SÜRTÜNME KUVVETİNİ ARTTIRMAK İÇİN;
✽ Karlı havalarda araçların kaymamaları için
öğüteklere zincir takılır.
✽ Halterciler halteri kaldırmadan önce ellerine pudra sürerler.
✽ Kaleci eldivenlerinin iç yüzü, topun kaymaması için pürüzsüzlü bir madde ile kaplanır.
✽ Karlı havalarda girintili çıkıntılı olan kışlık botlar giyilir. Bu botlar kaymamızı salon.
✽ Islak zeminlerde ve merdivenlerde kaydırmaz bantlar kullanılır.
✽ Araçların kaymasını engellemek için kışın buz tutan yollara kum serpilir.

SÜRTÜNME KUVVETİNİ AZALTMAK İÇİN;
✽ Kapı menteşeleri, makine parçaları yağlanır.
✽ Ağır eşyaların altına tekerlek takılır.
✽ Ahşap yüzeyler cilalanır.
Bisikletin fren parçalarının, araba lastiklerinin, ayakkabılarımızın kuvvetinin olumsuz etkilerindendir.

HAVA DİRECİ (Havanın Sürtünme Kuvveti)

✽ Hava hareket eden cisme havanın uyguladığı sürtünme kuvvetine hava direnci denir.
✽ Paraşüte etki eden hava direnci paraşütçünün yere yavaşça
Hava direncinin yönü Cismin hareket yönü
inmesini sağlar. Paraşütün yüzey alanı arttıkça paraşüte etki
eden hava direnci de artar.
Çeşitli hayvanların vücut yapıları modelde hava ve kara
taşıtlarında hava direncini azaltıcı tasarımlar kullanılır. Yarış
arabaları, uçak ve hızlı trenlerin ön kısımlarının sivri yapılmasının amacı, araca etki eden hava direncini azaltm aktır.

SU DİRECİ
✽ Su etiket hareket eden cisimlere su tarafından, cismin
hareketini zorlaştıran ve engelleyen bir kuvvet etki eder. Bu
kuvvete su direnci denir.
✽ Su direnci cisimlerin suya temas eden yüzeylerinin büyüklüğüne bağlıdır. Yüzeyin büyüklüğünün artması cisme etki eden
su direncini becer.
✽ Gemilerin ön kısımlarının V şeklinde tasarlanması su direncini azaltır.
✽ Sürat tekneleri hava ve su direncinden en az etkilenecek şekilde uygulanabilir.
✽ Balıkların vücut şekilleri ve kaygan pulları su direncini azaltı r.

✽ Dalgıçlar su altında kuvvetini azaltmak için özel ders dalgıç kıyafetleri
giyerler.
✽ Havanın ve suyun, cisimlerin hareketine karşı direnç, temas eden kuvvettir.
Suyun direnci havanın direncinden daha büyüktür.
✽ Şekilde büyüklükleri aynı iki yüzük, aynı yükseklikten serbest bırakıldığında havada hareket eden yüzük daha kısa sürede kabın dibine düşer. Su icine bırakılan yüzük ise daha büyük dirençle karşılaştığı için daha uzun süre düşer