KARANLIĞA SİTEM EDECEĞİNE BİR STEM PROJESİ YAP

KARANLIĞA SİTEM EDECEĞİNE BİR STEM PROJESİ YAP

Sıcak bir günde Damla ve arkadaşları, öğretmenleri ile pikniğe gitmişlerdi. Damla; siyah saçlı, ela gözlü ve çevresine karşı çok duyarlı bir kızdı. Deniz kenarından geçerken su yüzeyine çıkmış ölü balıkları, kıyıya vuran şişeleri, poşetleri, atık ambalajları gördü. Bu gördüklerine çok üzüldü. Güzelim masmavi deniz ne hale gelmişti! Denizin eski haline gelmesinin bir yolu yok muydu? Hemen öğretmeninin yanına gitti:

Damla: Öğretmenim masmavi deniz ne hale gelmiş? Bunu düzeltebilir miyiz?

Öğretmen: Belki tamamen engelleyemeyiz ancak bir çözüm bulabiliriz.

Damla: Peki ya nasıl?

Öğretmen: Twin Stem seti ile yapacağız.

Damla: O nedir öğretmenim?

Öğretmen: Okulda anlatacağım. Ama önce bana arkadaşlarını çağırır mısın?

Damla: Tamam öğretmenim.

Öğretmen tüm öğrenciler gelince onlara Damla’nın bahsettiklerinden yola çıkarak tüm öğrencilerin çevrelerinde yaşanan problemlerin farkına varmaları ve çözüm için düşünmeleri gerektiğini anlattı.

Öğretmen: Yarın okulda size Twin STEM setini tanıtacağım ve siz o setlerdeki modülleri kullanarak kendi projenizi yapabileceksiniz.

Damla: Çok merak ediyoruz öğretmenim. Yarını dört gözle bekliyor olacağız

Ertesi gün:

Ders zili çalar ve tüm öğrenciler merak içinde ve kafalarında birçok soru ile sınıftaki yerlerini alırlar.

Öğretmen: Günaydın çocuklar. Herkes bir sorun bulabildi mi?

Öğrenciler: Evet bulduk öğretmenim.

Öğretmen: Şimdi size o problemler için çözümler geliştirmenize yardımcı olacak Twin STEM setinin içinde neler var onu göstermek istiyorum.

Twin STEM setinin tüm modüllerini gösterirken öğrenciler pür dikkat öğretmenlerini dinlediler. Çok meraklı ve sabırsızlardı. Bir an önce setleri alıp kendileri denemek istiyorlardı.

Öğretmen: “Bulduğunuz problemleri ve çözüm önerilerini önce kim söylemek ister?” diye sordu.

Öğretmeninin sözleri üzerine Ali, oldukça heyecanlandı ve geçen dönem yaşadıkları aklına geldi ve söz hakkı istedi.

ALİ: Öğretmenim, geçen dönem pandemi nedeniyle derslerime eba üzerinden giriş yapıyordum ve bir gün derse girerken tablet ekranımın fazla parlak olduğunu gördüm. Bu durum gözlerime zarar veriyordu ve tabletimin şarjı hızla tükeniyordu. Aynı zamanda odamın içinde de fazla ve gereksiz yere yanan lambalar olduğunu ve ihtiyacım olmadığı halde prizde unuttuğum fişleri fark ettim. Akşam yemeği sırasında bu durumu ailemle paylaşmıştım. Ailemde bana çevremi de incelememi söyledi. Bunun üzerine cadde, sokak ve binalardaki gereksiz enerji israfına ve ışık kirliliğine neden olan ışıkları gördüm ve bu durumdan çok rahatsız oldum. Sonrasında kardeşim ile birlikte bir proje yapmaya karar verdik. Yapacağımız proje evlerin içine yerleştirilecek ve fazla ışığı fark edip insanlara  sesli bir uyarı verecekti. Bizler bu uyarı üzerine lambaların fazlasını kapatacak ve bu sayede hem enerji tasarrufu yapacak hem de ışık kirliliğini en az seviyeye indirecektik.

Kardeşimle birlikte bu fikrimizi anne ve babamız ile paylaştık. Onlar da çok beğendiklerini söyleyince çok heyecanlandık ve  onlarında fikirlerini, desteğini alarak projeyi hayata geçirmek için çalışmalara başladık. Kullanacağımız materyalleri kardeşimle birlikte tespit ettik. Şimdi tasarımımız için gerekli çizimleri yapıyoruz. Sonra oluşturup gerekli kontrolleri yapacağız. Ama bizimle tanıştırdığınız bu setler işimizi çok daha kolaylaştıracak. Kardeşime bahsetmek için sabırsızlanıyorum. Akşam bu konu hakkında beyin fırtınası yapacağız. Harika sonuçlar elde edeceğiz. Çünkü biz kardeşimle çok iyi bir takım olduk.  Ve sonucu hepiniz ile paylaşıp yaygınlaştırmaya çalışacağız. Öğretmenim, sizin de bize öğrettiğiniz gibi “SOR – HAYAL ET – PLAN YAP – YAP ve GELİŞTİR- PAYLAŞ!

Öğretmen: Aliciğim, bu muazzam bir fikir. En iyi takım arkadaşın kardeşin olmuş ve çok güzel yol almışsınız. Bahsettiğin basamaklar STEM’in olmazsa olmazları. İkinizi de tebrik ediyorum. Projenin son halini görmek için sabırsızlanıyoruz. Başka fikri olan varsa bizimle paylaşması mümkün müdür?

Zeynep Nur, akşam dersini bitirdikten sonra nasıl bir proje yapacağını düşünmüştü. Bugün öğretmenine ve arkadaşlarına söylemek için çok heyecanlıydı ve hemen söz aldı.

Zeynep Nur: Öğretmenim, geçen yaz tatilinde  ailemle nehir kenarında bir piknik alanına gitmiştik. Nehri izlerken dikkatimi çeken bir konu olmuştu, suyun kirliliği. Bu durumun doğal yaşama zarar verdiğini düşününce ve çok üzüldüm. Daha sonra su kirliliği ile ilgili ne yapabileceğimi düşünmeye başladım. İlk önce su kirliliği ile ilgili bir araştırma yaptım, daha sonra fikirlerimi bir kâğıda döktüm. Sonunda en mantıklı fikri yapmaya karar verdim: nehirdeki çöpler ile ilgili bir proje yapacaktım. İlk önce bir kutu alıp içerisini yeşil karton ile kaplayacağım. Yeşil karton çimen olacak, daha sonra mavi kartonla bir nehir yapacağım. Bir çubuğun uzun olan kısmına bir file yapıştıracak, güç modülü ve mesafe algılayıcıyı birleştirip onları bir kenara takacak en sonunda nehre bir kaç tane kâğıt buruşturup onları çöp olarak kullanacağım. Su kutuyu hafif yukarı kaldırdığı zaman bu hareket ile birlikte nehrin üzerindeki çöpler çubuğa yönelecek, mesafe algılayıcı bu çöpleri algılayıp çubuğu aşağıya indirecek ve çöpler fileye düşecek.

Zeynep Nur projesini hayata geçirmek için sabırsızlanıyordu.

Öğretmen: Evet Ecrin söz sende.

Ecrin: Öğretmenim geçende evin tavan arasını düzenlerken bir not buldum. Üzerinde “gelecekteki kendime” yazıyordu. Notta “Bu notu yazarken 2. sınıfım ama bu not ablam gibi insanlarla ilgili. Ablamı çok seviyorum ama ışıkları kapatmıyor bu da sorunlara yol açıyor dünyada. Gelecekteki benden ricam bu soruna çözüm bulmam yönünde ve kendime söz veriyorum bu soruna bir çözüm bulacağım” yazıyordu öğretmenim. Ablamın o zamandan beri yanlış yaptığını biliyordum.

Öğretmen: Evet hem de çok fazla. Onun ve birçok insanın yüzünden yaşam alanımız olan dünya küresel ısınmadan yok oluyor. Tabii bir de elektrik faturaları var.

Ecrin: Kendi kendime “Sakin ol! Ablan çok yanlış bir şey yapıyor ama o akıllanmıyorsa sen de buna çözüm bulamayacak değilsin” dedim. Biriktirdiğin bir miktar harçlığım vardı. Gerekli ve işe yarayan bir şeye harcamak istiyordum. Bir alışveriş sitesinden bilim setlerinin araştırdım. İçinde bir sürü modül vardı. Harçlıklarım da bu şeylere yeter de artardı bile. Şimdi okuldayım ve elinizde bir kutu ile geldiniz.

Ve ben çok şaşırdım. Dün beni araştırdığım bilim setinin aynısıydı. Çok sevindim.

Öğretmen: Aklında bir şeyler var mı?

Ecrin: Az da olsa bir şeyler tasarladım kafamda.

Öğretmen: Neymiş o? Anlat bakalım.

Ecrin: Evimizde olan lamba düğmelerinin yanına aynı ona benzer bir kapalı kutu koyacağım. Kapalı kutunun içine bilim seti ile yaptığım devreyi yerleştireceğim. Devre de yapay bükülebilir bir elin çalışmasına yardım edecek. Bükülebilir el odadaki sessizliği hissedip kutudan çıkıp ışığı söndürecek ve bu şekilde de ışıklar boşuna yanmış olmayacak.

Öğretmen: Aferin sana. Farklı bir arkadaşımızdan daha dinleyebiliriz arkadaşlar;

Daha sonra söz alan Nihat şöyle devam etti:

Nihat: Öğretmenim dersten sonra söylediklerinizi düşündüm. Aslında çevremde fark ettiğim çok fazla sorun var, ama beni en çok rahatsız eden arabalar. Çünkü insanlar yakın mesafede olsa her yere araçlarıyla gidiyorlar. Komşularımızdan iki aracı olanlar var ve ayrı ayrı kullanıyorlar. Yakın mesafedeki markete bile arabalarıyla gidiyorlar dedi.

Öğretmen: Evet Nihat’cığım bu nasıl bir sorun oluşturuyor peki diye sordu.

Nihat heyecanla:

Nihat: Çok sorun oluşturuyor öğretmenim. Kullanılan her araçtan çıkan egzoz gazları havaya ulaşıyor, havayı kirletiyor ve ozon tabakasına zarar veriyor. Bu yüzden iklim değişiyor. Baksanıza bu yıl ne kadar az yağmur yağdı. Ben de bunları düşünerek bir proje geliştirdim. Fabrika bacalarına takılan filtreler gibi arabaların da egzoz borularına özel filtreler takılacak. Bu filtrenin özelliği, egzozdan çıkan dumanın havayı kirletmemesini sağlamak.

Öğretmen: Çok güzel Nihat.

Elif fikrini öğretmenine söylemek için heyecanla bekliyordu nihayet öğretmeni ona  söz hakkı vermişti.

Elif: Öğretmenim biz küresel ısınma ile ilgili bir proje tasarladık. Bu projemizde bir ev maketi tasarlayacağız. Evimizin içinde duşa kabin, çamaşır makinesi, ampul, televizyon var ve bunları küresel ısınmayı önleyecek bir şekilde yapacağız. Mesela çamaşır makinesinin belirli bir kilo kapasitesi olacak bu sayı dolmadan çamaşır makinesi çalışmayacak,   duşta da mesela 3 litre doldurabiliyorsak 4 litre dolduramayacağız. Ampulde de odada bir kişi yoksa kendiliğinden yanıyorsa kapanacak, son olarak da bir vantilatör kullanacağız bunu yapmak için motor, sinyal sabitleyici, buton gibi twin modüllerini kullanacağız. Benim projem bu şekilde öğretmenim.

Öğretmen: Aferin Elif’ciğim çok güzel düşünmüşsün, çok beğendim fikrini.

Ecemnur: Öğretmenim, öğretmenim, söz almak istiyorum.

Öğretmen: Hadi bakalım Ecemnur, eminim ki çok güzel olan proje fikrini sabırsızlıkla bekliyoruz.

Ecemnur: çok teşekkürler öğretmenim öyleyse projemi anlatmaya başlıyorum. Bir gün balkonda otururken karşımızdaki okulun bacasından çıkan dumanın çevreye verdiği zararı düşündüm. Bu konu hakkında, bu yıl öğrendiğimiz “bitkilerin karbondioksit oksijeni birbirinden ayırdığı” aklıma geldi. İnternette araştırma yapmaya başladım. Bir sürü  zararı vardı. Bu zararların en başında bizler yani insanlar vardı. Anlamıyorum niye bir canlı yaşadığı çevreye zarar verirdi ki. Bu düşüncelerim sonucunda oksijeni karbondioksitten ayıran bir proje yapmaya karar verdim. Projem ağaçlandırmanın fazla olduğu yerlerde minik ve ağaca asılabilen bir arıtıcı olacak, büyük şehirlerde ise ortalama 1.50 santimetre olacak. İçinde de 2 yıla bir değiştirilen bitki olacak. Bitkinin görevi ise gelen gazda karbondioksiti alıp oksijeni kenarda ki delikten dışarı bırakacak. Bu proje güneş enerjisini depolayıp havanın kapalı olduğu günlerde depoladığı güneş enerjisinden yararlanacak. Yağmur yağdığın da makine algılayıp üstündeki su geçirmeyen perdesi açılacak. Karbondioksit emici her şartta çalışabilecek. Ağaca asılan ise büyük olanın daha minik hali olacak. Bu projeyle de artık daha temiz bir havaya sahip olacağız.

Öğretmen: Çok güzel düşünmüşsün Ecemnur. Tüm canlıları ilgilendiren çok güzel bir proje olmuş, tebrik ederim.

Uzunca bir süre merakla arkadaşlarını dinleyen Öykü söz alarak projesini anlatmaya başladı.

Öykü: Biz ailemle yarıyıl tatilinde Bursa’nın Osmangazi ilçesindeki ormanlık alana gitmeye karar verdik. Hatırlarsanız 1 yıl önce  sınıfça hep beraber gitmiştik. Çok güzel ormanlar, ağaçlar vardı fakat yarıyıl tatilinde gittiğimde ormanlar yok olmuştu. Babama neden ormanların yok olduğunu sorduğumda “Burada yakın bir zamanda  orman yangını çıktığını duymuştum, o yüzden olabilir ” dedi. Ben de çok üzüldüm ve bu duruma söyle bir çözüm ürettim; dumanı algıladığında zil çalan ve bunu belediye görevlilerine ileten bir sensörü ağaçların çeşitli yerlerine yerleştireceğim. Bu sayede orman yangını olduğunda daha çabuk kontrol altına alınabilecek ve ormanlarımızı kaybetmek zorunda kalmayacağız.

Öğretmen: Evet Öykü’cüm şahane bir fikir bu, uygulandığında orman yangınlarına erken müdahale zararı en aza indirecektir.

Ruveyda: Benim de bir fikrim var!

Öğretmen: Tabi, dinliyorum Ruveyda.

Ruveyda: Geçen gün günlüğüme yazı yazarken geldi bu fikir öğretmenim. Günlüğümü elime aldıktan sonra kalemime uzandım ve baktım ki ucu bitmiş, hemen kalemliğimden uç kutumu çıkarıp yeni uç taktım. Fazla kalan artık uç vardı, defterin üzerine düşmüştü. Elimle süpürüp defterin  üzerinden attım. Nedense sonra içimden bir ses bana sesleniyormuş gibi hissettim. Bana şunları demeye başladı: “Hey yerden al onu! Odanı kirletmemelisin. Sonra neden kirlendi diye sorup duruyorsun oysa fark etmeden sen yapıyorsun bunları.” Haklıydı. Ucun yere düştüğünü görmemiştim bile. İşte o an aklıma bir şey geldi. Keşke her zaman bu şekilde uyarılabilsek. Denizler, sokaklar, doğa…

Bu yerlerin kirletilmemesi gerekiyor. Okulda arkadaşlarımla yaptığım twin projeleri geldi aklıma. Evet, işte bu! Neden sadece ‘keşke’ sözünde kalsın ki? Neden ben yapmıyorum?

Hemen günlüğümde boş bir sayfa açtım ve düşündüğüm şeyi çizmeye başladım. Deniz kenarlarına, sokaklarda kaldırım kısımlarına, doğa içinde doğal alan olan her yere güzel bir görüntü ile bu şeyden koyacaktım. Muhteşem bir fikir olduğunu düşünüp hemen dostlarımdan birkaçına fikirlerini sordum. Beni onayladılar. Bu beni iyice mutlu etmişti. Hemen nasıl yapabileceğimi bulmaya koyuldum. İşleyiş şöyle olacaktı; Deniz kenarında olan sensör biri denize çöp veya herhangi bir atık attığında hemen devreye çevreci robotumuz girecek ve atan kişiyi uyaracaktı. Hemen ardından ise kendi atık haznesine alarak örnek olacaktı. Haznesine bir şey attığı zaman devreye bilinçlendirme amacıyla hazırlamış olduğum şarkı çalmaya başlayacak. Rap benzeri bir şey olmasına dikkat ettim, dile dolanırsa her daim akılda kalır.Örneğin nakarat kısmı, ‘Hadi hadi! Hadi hadi! Durup bakma öyle, al hemen eline. Her şey ulaşmalı ait olduğu yere. Denizlere ait, doğaya ait, sokaklara ait miii? Hayır! Hadi hadi, hadi hadi yardım et Miyori’ye. Tut çevreyi temiz ve güzelce!’ Olabilirdi.

Hoşuma gitmişti insanlarda etkisi olacağına inanıyorum. İnsanların  her daim uyarıyı alması ve müzik ile alışıp artık yapmayacağına olan bir inancı esas alıyordu bu düşünce. Twin setinden işime yarayabilecek olan sensörleri seçtim ve bir prototip hazırladım. Twin setinden şu malzemeleri seçtim: Mesafe algılayıcıyı istediğimiz biçimde kodlarsak robotumuzun ve sensörümüzün gözleri olabilirdi. Enerji içinse güneş enerjisinden faydalanmak harika olurdu. Algı işini hareket algılayıcısı yapacaktı. Tabi onu da kodlamamız gerekecek. Motor ve fan kullanarak denizler için olan sensörün hareket etmesini sağlayabiliriz. Elbette bu sokak ve doğa içinde geçerli ama sadece motor gerekli bunlarda. Geri kalan malzemeler robot içindi. Robotu hazırlamada yardım almam mutlaka işime yarar. Tüm bunların ışığında ortaya 3 adet robot ve sensör çıktı.

Robotuma bir ad vermenin çocuklara daha iyi olacağını düşündüm ve doğa ile ilgili izlediğim bir şeyde geçen karakterin adını kullandım. Adı ‘Miyori’ olacaktı.

Öğretmen: Evet arkadaşlar, çok yaratıcı ve güzel fikirleri dinledik. Varsa farklı bir fikri olan, bir kişiyi daha dinleyebiliriz.

Ceylin: Öğretmenim ben de fikrimi sunmak istiyorum.

Damlanın anlattığı gibi, bir gün ailem ile  pikniğe gitmiştik. Su kenarı bir yerde piknik yapacaktık. Fakat gittiğimiz yer çok kötü kokuyor, su çok kirli gözüküyordu. Bu beni çok üzmüştü. Sudaki hayvanlara da üzülmüştüm. Öncelikle su kirliliğine sebep olabilecek nedenleri araştırdım. Yaptığım araştırmalarda su kirliliğinin birçok sebebi olduğunu gördüm. Fakat bu sebeplerden en çok yağların su üzerindeki etkisi ilgimi çekmişti. Lavabolara dökülen atık yağlar oldukça fazla suyu kirletiyordu. Dün dersimizde, siz setleri bize gösterince aklıma hemen bu problem geldi, öğretmenim. Acaba o setlerden yararlanarak atık yağı ve suyu birbirinden ayırabilecek bir tasarım yapabilir miyim diye düşündüm? Hemen yağların yoğunluktan dolayı su üstünde kaldığını hatırladım. Dolayısı ile atık yağ ve suları birbirinden ayırabilecek bir tasarım yapabilirdim.

Eğer mesafe algılayıcıyı su ve yağ arasına yerleştirirsem, yağı ve suyu otomatik ayrıştıran bir sistem yapabilirdim. Aklımdaki projede mesafe algılayıcıyı su ve yağ arasında tutacak bir düzenek geliştirmeyi planlıyorum. Bir havuzda toplanan atık yağ ve sular, bir süre bekledikten sonra yağ üste çıkacak. Daha sonra düzenek servo motorun bağlı olduğu musluğu açacak ve altta kalan su musluktan akmaya başlayacak. Su bittiğinde mesafe algılayıcı musluğu (servomotoru) kapatacak ve otomatik olarak yağ ve su birbirinden ayrılacak. Benim fikrim bu öğretmenim.

Öğretmen: Çok teşekkür ederim Ceylin. Hepinize teşekkür ederim arkadaşlar. Çok kıymetli, çok değerli fikirler söylediniz. Söylediklerinizle çevre problemleri konusunda ne kadar düşünceli olduğunuzu bir kez daha gösterdiniz. O zaman haydi, şimdi bu projeleri hayata geçirme zamanı…