İlk Yardım Öğreniyoruz

İLK YARDIM TEMEL UYGULAMALARI

Koruma: Olay yerinde olası tehlikeleri belirleyerek güvenli bir çevre oluşturmaktır.

1. Kazaya uğrayan araç mümkünse güvenli bir alana alınmalıdır.
2. Olay yeri görünebilir biçimde işaretlenmelidir.
3. Meraklı kişiler olay yerinden uzaklaştırılmalıdır.
4. Kazaya uğrayan aracın kontak anahtarı kapatılmalıdır.
5. Sigara içilmemelidir ve içilmesine izin verilmemelidir.
6. Gaz varlığı söz konusu ise; zehirlenmelerin önlenmesi için gerekli önlemler alınmalıdır.
7. Gaz tüpünün vanası kapatılmalıdır, ortam havalandırılmalıdır.
8. Kıvılcım oluşturacak ışıklandırma veya çağrı araçlarını kullanımına izin verilmemelidir.
9. Hasta/yaralılar yerlerinden hareket ettirilmemelidir.
10. Hasta/yaralılar yaşam bulguları yönünden değerlendirilmelidir.
11. Kanamalı durumlarda mutlaka Hepatit B, C, HIV/AİDS gibi hastalıklara karşı korunmak için eldiven giyilmelidir.

Bildirme: En hızlı şekilde gerekli yardım kuruluşlarına ( 112 )  haber verilmesidir.

112 arandığında kesin yer ve adres, kim, hangi numaradan arıyor, olayın tanımı, hasta ya da yaralı sayısı, durumu, nasıl bir yardım aldıkları açıklanmalıdır.

Kurtarma: Olay yerinde hasta yaralılara müdahale; hızlı ancak sakin ve bilinçli bir şekilde yapılmalıdır. Hasta/yaralının durumunun değerlendirilmesine bağlı olarak ilk yardım yapılmalıdır. Eğer ilk yardım bilinmiyorsa asla hasta/yaralıya dokunulmamalı ve hareket ettirilmemelidir.

İlk yardımcının müdahalede yapması gerekenler

1. Hasta/yaralının durumunu değerlendirmek
2. Hasta/yaralının korku ve endişelerini gidermek,
3. Hasta/yaralıya müdahalede yardımcı olacak kişileri organize etmek,
4. Hasta/yaralının durumunun ağırlaşmasını engellemek için gerekli müdahalede bulunmak,
5. Kanama, kırık, çıkık ve burkulma vb. durumlarda yerinde müdahale etmek.
6. Hasta/yaralının yarasını görmesine izin vermemek,
7. Hasta/yaralıları hareket ettirmeden müdahale yapmak,
8. Hasta/yaralıların en uygun yöntemlerle en yakın sağlık kuruluşuna sevkini sağlamak (112)

  Hayat Kurtarma Zinciri

1) Sağlık Kuruluşlarına Haber Verilmesi

2) Olay Yerinde Temel Yaşam Desteği

3) Ambulans Ekibi Müdahalesi

4) Hastane Acil Servisi Müdahalesi

HASTA & YARALININ DEĞERLENDİRİLMESİ

A-(Airway) Solunum yolu açıklığının değerlendirilmesi

• Hasta/yaralının ağız içi kontrol edilerek yabancı cisim varsa işaret parmağı ile çıkarılır.
• Bir el hasta/yaralının alnına, diğer elin 2 parmağı çene kemiğinin üzerine konulur, alından bastırılarak baş geriye doğru itilip Baş geri-Çene yukarı pozisyonu verilir.

B- (Breathing) Solunumun değerlendirilmesi

• Hasta/yaralının solunum yapıp yapmadığı Bak-Dinle-Hisset yöntemiyle 10 sn. süreyle değerlendirilir.

C. (Circulation) Dolaşımın değerlendirilmesi

Havayolu ve solunum ile ilgili sorunların çözülmesinden sonra dolaşım yeterliliğin değerlendirilmesi gerekir.

Dolaşım yeterliliğine; Kanama, Nabız , Bilinç ,Deri rengi, Vücut ısısı ,Kapiller geri dolum zamanına bakılarak karar verilmelidir.

1-    Kanama kontrolü; Dolaşım değerlendirmesi öncelikle hızlı bir şekilde varsa dış kanamanın varlığına bakılarak başlanmalıdır. Kanama devam ederken dolaşımı düzeltmeye çalışmanın bir anlamı yoktur ve boşuna zaman kaybettirir.

2-Nabız kontrolü: Nabız kontrolünü yetişkinler ve çocuklarda , doğrudan nabzın en kuvvetli olduğu Karotis ‘ten(şah damarından) yapmak yararlı olacaktır. Karotis’ten nabız, kazazedenin boynuna, nefes borusuyla uzun boyun adalesinin arasındaki atardamar üzerine, bir elin iki parmak uçları ile bastırılarak kontrol edilir( Şekil 1). Nabız kontrolü 10 saniye gibi kısa bir sürede değerlendirilebilmelidir ki,duruma göre kalp masajı gibi diğer uygulamalara acilen başlanmalıdır.

Dolaşımın değerlendirilmesi için  nabıza çocuk ve yetişkinlerde şah damarından bakarken, bebeklerin nabzını değerlendirmede öncelikle brakiyal arter kullanılmalıdır (Şekil 3). Femoral arter ( kasık bölgesinde) de diğer bir seçenek olarak kullanılabilir (Şekil 4). Brakiyal arter üst kolun iç tarafında bebeğin dirseği ile omuzu arasında hissedilebilir. İşaret ve orta parmak bu alana bastırılır ve nabız 10 saniye içinde hissedilmeye çalışılır. Bebeklerde şah damarından nabıza bakılması önerilmez. Boyun kısa olduğu için nabzın hissedilmesi zordur. Nabız aranırken hava yoluna bası yapılabilir, ayrıca vagal uyarıya neden olarak kalp hızını azaltabilir.

Dolaşımın var olması yeterli olduğu anlamını taşımaz. Nabız sayısının 1 dakikada 60- 90 arasında olması ideal olandır.

Bilinç Kontrolü : Kazazedenin bilinç kontrolü, diğer kontrollerin yapılması sırasında kendisi ile konuşmaya çalışılarak yapılabilir . Bir kazazedenin bilincinin yerinde olup olmadığını anlamak için;

• Yetişkin ve çocuklarda bilinç kontrolü;
• Sarsmadan kazazedenin omuzlarına dokunulur,
• İyimisin, sana ne oldu, adın ne gibi sözlü uyaranlarda bulunulur,
• Cevap verip veremediği gözlenir.
• Bebeklerde bilinç kontrolü;
• Bebeğin ayak tabanına vurulması ile yapılır.

4- 4- Deri rengi; Özellikle sıvı kaybına bağlı gelişebilen şoku olan hastaların değerlendirilmesi için yararlıdır. Kan- sıvı  kaybı gibi yaşanan durumun derecesine göre deride renk değişimleri (solukluk- morarma) gözlenmektedir.

5- Kapiller geri dolum zamanınaKapiller geri dolum zamanı: Kazazedenin elini kalp seviyesinden yukarıda tutarak tırnak yatağı beyazlayıncaya kadar bası uygulanır. Bırakıldığında 2 saniyeden kısa sürede geri dolum yani eski rengini alması gerekir.

TEMEL YAŞAM DESTEĞİ (SOLUNUM ve KALP DURMASI)

BEBEKLERDE TEMEL YAŞAM DESTEĞİ (0-1 YAŞ ARASI)

1.Kendimizin ve bebeğin güvenliğinden emin olunur,

2.Ayak tabanına hafifçe vurularak bilinç durumu kontrol edilir,
Eğer bilinç yok ise;
3. Çevreden yüksek sesle yardım çağrılır; 112 aratılır.
4. Bebek sert zemine sırt üstü yatırılır
5.İlk Yardımcı temel yaşam desteği uygulayacağı pozisyonu alır (yerde uygulama yapacak ise diz çöker, masa v.b. yerde uygulama yapacak ise ayakta durur),
6. Bebeğin boynunu ve göğsünü saran giysiler açılır,
7. Ağız içi gözle kontrol edilir; hava yolu tıkanıklığına neden olan yabancı cisim var ise çıkartılır,
8. Hava yolunu açmak için, bir el bebeğin alnına, diğer elin iki parmağı çene kemiğine koyulup baş hafifçe yukarı geri itilerek eğilir, baş geri çene yukarı pozisyonu verilir,
9. Bebeğin solunum yapıp yapmadığı bak-dinle-hisset yöntemiyle 10 saniye süre ile kontrol edilir;
– Göğüs kafesinin solunum hareketlerine bakılır,
– Eğilip, kulağını hastanın ağzına yaklaştırarak solunum dinlenirken diğer el göğüs üzerine hafifçe yerleştirilerek hissedilir,
10. Solunum yoksa; ağız dolusu nefes alınır, ağız bebeğin ağız ve burnunu içine alacak şekilde yerleştirilir,
11. Bebeğin göğsünü yükseltmeye yarayacak kadar her biri 1 saniye süren 2 solunum verilir, havanın geriye çıkması için zaman verilir,
12. Kalp/Göğüs basısı uygulamak için bebeğin (iki meme başının altındaki hattın ortası göğüs merkezini oluşturur) göğüs merkezi belirlenir,
13. Bir elin orta ve ve yüzük parmağı bebeğin göğüs merkezine yerleştirilir
14. Göğüs kemiği 4 cm aşağı inecek şekilde ( yandan bakıldığında göğüs yüksekliğinin 1/3’ü kadar) 30 göğüs/kalp basısı uygulanır, bu işlemin hızı dakikada 100 bası olacak şekilde ayarlanır,
15. Bebeğe 30 kalp masajından (göğüs/kalp basısı) sonra 2 solunum yaptırılır (30;2)
16. İlkyardımcı yalnız ise;  30;2 göğüs basısının 5 tur tekrarından sonra 112’yi kendisi arar,
17. Temel yaşam desteğine bebeğin yaşamsal refleksleri ya da tıbbi yardım gelene kadar kesintisiz devam edilir.

YETİŞKİNLERDE DIŞ KALP MASAJIVE YAPAY SOLUNUMUN BİRLİKTE UYGULANMASI

1- Kendisinin ve hasta/yaralının güvenliğinden emin olunur.
2- Hasta/yaralının omuzlarına dokunup “iyi misiniz?” diye sorularak bilinci kontrol edilir; eğer bilinci yok ise:
3- Çevreden yüksek sesle yardım çağrılır; 112 aratılır;
4- Hasta/yaralı sert bir zemin üzerine sırt üstü yatırılır.
5- Hasta/yaralının yanına diz çökülür.
6- Hasta/yaralının boynunu ve göğsünü saran giysiler açılır.
7- Hava yolunu açmak için bir el hasta/yaralının alnına, diğer elin iki parmağı çene kemiğinin üzerine yerleştirilir.
8- Çene kemiğinin uzun kenarı yere dik gelecek şekilde alından bastırılıp, çeneden kaldırılarak baş geriye doğru itilir; hastaya baş geri çene yukarı pozisyonu verilir.
9- Hasta/yaralının ağız içi kontrol edilir; görünen yabancı cisim var ise çıkartılır.
10- Hasta/yaralının solunum yapıp yapmadığı bak-dinle-hisset yöntemiyle 10 saniye süre ile kontrol edilir:

Ø Göğüs kafesinin solunum hareketlerine bakılır.

Ø Eğilip, kulağını hastanın ağzına yaklaştırarak solunum dinlenirken diğer el göğüs üzerine hafifçe yerleştirilerek hissedilir.

11- Hasta/ yaralının solunumu yok ise.
12- Çevrede başka kimse yok ve ilkyardımcı yalnız ise, kendisi 112’yi arar.
13- Kalp basısı uygulamak için göğüs kemiğinin alt ve üst ucu tespit edilerek alt yarısına bir elin topuğu yerleştirilir.
14- Diğer el bu elin üzerine yerleştirilir.

15- Her iki elin parmakları birbirine kenetlenir
16- Ellerin parmakları göğüs kafesiyle temas ettirilmeden, dirsekler bükülmeden, göğüs kemiği üzerine vücuda dik olacak şekilde tutulur.
17- Göğüs kemiği 5 cm aşağı inecek şekilde ( yandan bakıldığında göğüs yüksekliğinin 1/3’ü kadar) bası uygulanır, bu işlemin hızı dakikada 100 bası olacak şekilde ayarlanır.
18- Baş geri çene yukarı pozisyonu tekrar verilerek hava yolu açıklığı sağlanır.
19- Alnın üzerine konulan elin baş ve işaret parmağını kullanarak hasta/ yaralının burnu kapatılır.
20- Normal bir soluk alınır, baş geri çene yukarı pozisyonunda iken hasta/yaralının ağzını içine alacak şekilde ağız yerleştirilir.
21- Hasta /yaralının göğsünü yükseltmeye yarayacak kadar her biri 1 saniye süren 2 kurtarıcı nefes verilir, havanın geriye çıkması için zaman verilir.
22- Hasta/ yaralıya 30 kalp masajından sonra 2 solunum yaptırılır, (30;2)
23- Temel yaşam desteğine hasta/yaralının yaşamsal refleksleri veya tıbbi yardım gelene kadar kesintisiz devam edilir.

SOLUNUM YOLU TIKANIKLIKLARINDA İLK YARDIM

Solunum Yolu Tıkanıklığı Nedir?

Solunum yolunun, solunumu gerçekleştirmesi için gerekli havanın geçmesine engel olacak şekilde tıkanmasıdır.

Kısmi Tıkanma

Az da olsa, bir miktar hava geçişinin olduğu duruma kısmi tıkanma denir.
Kişi öksürür, nefes alabilir, konuşabilir. İlk yardım olarak  kişiye dokunulmaz ve öksürmeye teşvik edilir.

Tam Tıkanma

Hava girişinin tamamen engellendiği duruma ise  tam tıkanma denir.
Kişi nefes alamaz, acı çeker gibi ellerini boynuna götürür, konuşamaz, rengi morarmıştır.

Bilinci Yerinde Olan (Bilinci Açık) Kişilerde Heimlich Manevrası

• Hasta ayakta ya da oturur pozisyonda olabilir.• Hastanın yanında veya arkasında durulur.• Bir elle göğsü desteklenerek öne eğilmesi sağlanır.

  • Diğer elin topuğu ile hızla 5 kez sırtına (kürek kemikleri arasına) süpürür tarzda vurulur.

  • Tıkanıklığın açılıp açılmadığına bakılır, açıldıysa işlem durdurulur.

  • Tıkanıklık açılmadıysa Heimlich Manevrası yapılır.

  • Hastanın arkasından sarılarak gövdesi kavranır.

  • Bir elin baş parmağı midenin üst kısmına, göğüs kemiği altına gelecek şekilde yumruk yaparak konur. Diğer el ile yumruk yapılan el kavranır.

  • Kuvvetle arkaya ve yukarı doğru bastırılır.

  • Bu hareket 5-7 kez yabancı cisim çıkıncaya kadar tekrarlanır.

  • Tıkanıklık açılmadıysa tekrar sırtına vurulur.

  • Bu işlemler 5’er kez olacak şekilde dönüşümlü olarak tekrarlanır.

  • Hastanın bilinci kapanırsa, sert zemin üzerine yatırılır.

  • Şah damarından nabız ve solunum değerlendirilir.

  • Tıbbi yardım istenir (112).

  • Temel yaşam desteği uygulanır.

Bebeklerde Tam Tıkanmada İlk Yardım

Bebek ilkyardımcının bir kolu üzerine ters olarak yatırılır,
Başparmak ve diğer parmakların yardımıyla bebeğin çenesi kavranarak boynundan tutulur ve yüzüstü pozisyonda öne doğru eğilir,
Baş gergin ve gövdesinden aşağıda bir pozisyonda tutulur,
5 kez el bileğinin iç kısmı ile bebeğin sırtına kürek kemiklerinin arasına hafifçe vurulur,
Diğer kolun üzerine başı elle kavranarak sırtüstü çevrilir,
Yabancı cismin çıkıp çıkmadığına bakılır,
Çıkmadıysa başı gövdesinden aşağıda olacak sırtüstü şekilde tutulur,
5 kez iki parmakla göğüs kemiğinin alt kısmından karnın üs kısmına baskı uygulanır,
Yabancı cisim çıkana kadar devam edilir,
Tıbbi yardım istenir (112).

KIRIK, ÇIKIK VE BURKULMALARDA İLK YARDIM

• Yaşamı tehdit eden başka yaralanma varsa ona öncelik verilmelidir.
• Hasta/yaralı hareket ettirilmemelidir.
• Ani hareketlerden kaçınılmalı, kırık yerine konulmaya çalışılmamalıdır.
• Kırık kolda ise; ödem oluşacağından yüzük, saat vb. eşyalar çıkartılmalıdır.
• Kırık olan bölgede hareketi önlemek gerekmektedir.
• Açık kırık varsa; tespitten önce yara üzeri temiz bir bezle kapatılmalıdır.
• Kırık olan bölge, bir üst ve bir alt eklemi de içine alacak şekilde karton, tahta vb. sert cisimle tespit edilmelidir.
• Tespit edilen bölge yukarıda tutularak dinlenmeye alınmalıdır.
• Kırık bölgede sık aralıklarla nabız, derinin rengi kontrol edilmelidir.
• Hasta sıcak tutulmalıdır.
• Tıbbi yardım sağlanmalıdır.
• Kırık olan bölgenin hareket ettirilmesine izin verilmemelidir.

Burkulma: Eklem yüzeylerinin anlık olarak ayrılmasıdır

Burkulmada ilk yardım

• Sıkıştırıcı bir bandajla burkulan eklem dolaşımı engellemeyecek şekilde tespit edilir.
• Şişliği azaltmak için bölge yukarı kaldırılır.
• Soğuk uygulama yapılır.
• Hareket ettirilmez.
• Uzun süre geçmiyorsa, tıbbi yardım sağlanır.

Çıkık

Eklem yüzeylerinin kalıcı olarak ayrılmasıdır

Çıkıkta ilk yardım

• Eklem bulunduğu şekilde tespit edilir.
• Çıkık yerine asla oturtulmaya çalışılmaz
• Hasta/yaralıya ağızdan hiçbir şey verilmez.
• Bölgede; nabız, deri rengi, ısı kontrol edilir.
• Tıbbi yardım sağlanır.

YARALANMALARDA İLK YARDIM

Delici Göğüs Yaralanmalarında İlk Yardım

• Hasta/yaralının bilinç kontrolü yapılır,
• Hasta yaralının yaşam bulguları değerlendirilir,
• Yara üzeri tercihen plastik poşet vb. sarılmış bez ile kapatılır,
• Nefes alma sırasında yaraya hava girmesini engellemek, nefes verme sırasında havanın dışarı çıkmasını sağlamak için yara üzerine konan bezin bir ucu açık bırakılır,
• Bilinç açık ise hasta/yaralı yarı oturur pozisyonda tutulur,
• Hasta/yaralıya ağızdan hiçbir şey verilmez,
• Hasta/yaralının yaşam bulguları sık sık kontrol edilir,
• Şok önlemleri alınır,
• Tıbbi yardım istenir (112).

Delici Karın Yaralanmalarında İlk Yardım

*Hasta ve yaralının bilinci kontrol edilir.

*Hasta ve yaralının yaşam bulguları kontrol edilir(ABC)

*Hemen tıbbi yardım (112) istenir.

*Açık yara,vücut eksenine paralel ise hasta yaralının bacakları uzatılarak sırt üstü yatırılır.Yara,vücut eksenine dik ise dizlerin altı desteklenerek yaralı bacaklar bükülmüş olarak yatırılır.

*Dışarı çıkan organlar varsa üzeri ılıksu ile ıslatılmış temiz bir bez ile örtülür.Bezin üstü hava almayacak malzeme ile (Folyo..)dört kenarı kapatılır.

*Karında saplanmış bir cisim varsa asla çıkartılmaz.Cismin hareketi engellenecek şekilde sabitleme yapılır.

*Tıbbi yardım gelene kadar yaşam bulguları kontrol edilir.

Delici Karın Yaralanmalarında YAPILMAMASI Gerekenler.

*Ağızdan yiyecek ve içecek verilmez

*Dışarı çıkan organlar içeri sokmaya çalışılmaz

*Hasta ve yaralı mecbur kalmadıkça yanlız bırakılmaz

*Cisim kesinlikle çıkarılmaz

*Organların ve ıslak bezin kuruması engellenir.

Kafatası ve Omurga Yaralanmalarında İlk Yardım

• Bilinç ve diğer yaşam bulguları değerlendirilir,
• Tıbbi yardım için 112 aranır,
• Bilinci açıksa; hasta/yaralının hareket etmemesi sağlanır,
• Herhangi bir tehlike söz konusu ise ayaklarından tutularak düz pozisyonda sürüklenir.
• Hasta/yaralının olay yerinde, taşıma ve sevki sırasında; baş-boyun-gövde ekseninin bozulmamasına ve sarsıntıya maruz kalmamasına dikkat edilmelidir.
• Tüm yapılanlar ve hasta yaralı hakkındaki bilgiler kaydedilip, gelen ekibe bildirilmelidir.
• Hasta / yaralı asla yalnız bırakılmamalıdır.

KANAMALARDA İLK YARDIM

Dış kanamalarda ilk yardım

• Yara üzerine direkt baskı yapılır,
• Kanama durmazsa ikinci bir bez konarak basınç arttırılır,
• Gerekirse bandaj ile sarılarak kanlanmış bezler kaldırılmadan basınç arttırılır,
• Kanayan bölgeye en yakın basınç noktasına bası uygulanır,
• Kanayan bölge yukarı kaldırılır,
• Kanama kol veya bacaklardaysa ve kırık şüphesi yoksa kanama bölgesini kalp hizasından yukarıda tutulur,
• Şok pozisyonu verilir,
• Sık sık yaşam bulguları kontrol edilir ( 2-3 dk. arayla ).

Turnike Uygulama Koşulları

• Uzuv kopmuşsa,
• Tüm kanama durdurma uygulamaları yetersiz kalıyorsa,
• Hasta/yaralının uzun mesafede taşınması gerekiyorsa,
• Çok sayıda hasta/yaralının bulunduğu ortamda tek ilk yardımcı varsa uygulanır.

İç kanmalarda ilk yardım

• Hasta/yaralının bilinci ve solunumu değerlendirilir.
• Üzeri örtülerek ayakları 30 cm. kaldırılır.
• Asla ağızdan yiyecek içecek VERİLMEZ.
• Kapalı kırık varsa, kan damarlarının yaralanmasını önlemek ve bir iç kanamaya sebep olmamak için hasta ya da yaralının hareketsiz kalması sağlanır.
• Hasta/yaralının Şok Pozisyonunda, yaşamsal değişimleri izlenir.
• 112 aranarak tıbbi yardım istenir

Burun kanamasında ilk yardım

• Öncelikle sakin olunmalıdır.
• Hemen baş öne doğru eğilir. Mümkünse oturtulur.
• Burun kanatlarını sıkıştırarak iki parmakla sıkılır.
• Bu işlem yaklaşık 5 dakika kadar devam edilir.
• Kanamanın durmaması halinde hasta ya da yaralının en yakın sağlık kuruluşuna götürülmesi gerekir.

Kulak Kanamasında İlk Yardım:

• Hafifse temiz bir bezle temizlenir.

Ciddi ise;

• Kulak tıkanmadan gazlı bezle kapatılır.
• Hasta/yaralının hareketsiz olarak, kanayan kulak üzerine yan yatması sağlanır.
• Tıbbi yardım sağlanır.
• Unutulmamalıdır ki, kulak kanaması olası bir beyin kanamasının habercisi olabilir.